Emails: beste meneer Geachte, zeg jij je of u?

Een e-mail schrijven is lastig. Gebruik ik jij of u, gebruik je beste of geachte? Vroeger waren er tenminste nog brievenboeken om je te vertellen wat je moest doen, maar nu dwalen wij in het verlaten land van onze onwetendheid. Blijkbaar is het zelfs nodig om richtlijnen op te stellen, zoals een niet nader te noemen universiteit laatst deed. Gelukkig heeft uw/jullie aller Milfje onderzoek gedaan naar aanspreekvormen in emails. Niet om jullie te leren hoe het moet, maar om in ieder geval zien wat er gebeurt en daar lering uit te kunnen trekken.

Weg met u?

Veel schrijvers van emails zijn onzeker over de vraag hoe formeel hun taalgebruik moet zijn. Gedacht wordt dat het taalgebruik betrekkelijk informeel is. De Britse taalkundige David Crystal denkt in zijn leuke boekje Internet Linguistics dat komt omdat het medium aanvankelijk vooral door jongeren werd gebruikt  Dit informele taalgebruik zou kunnen worden teruggevonden in het gebruik van de aanspreekvormen je/jij en dus niet van u. Je zou kunnen verwachten dat e-mailschrijvers dus meer het informele je/jij gebruiken. Dit zou aansluiten bij de theorie van Hanny Vermaas, die stelt dat U aan het verdwijnen is ten gunste van jij. Verder vermoedt ze dat je en jullie als neutrale tussenvorm worden gebruikt door onzekere taalgebruikers, waarin vooral je het voordeel heeft onbeklemtoond te zijn.

Email vs brief

Over het algemeen wordt een email ervaren als minder formeel dan een brief, maar formeler dan gesproken tekst. Taaladvies.net adviseert schrijvers echter om een zakelijke email net zo te behandelen als een zakelijke brief: “Geachte heer/mevrouw + achternaam”. Voor informelere situaties is “Beste + zelfstandig naamwoord” gebruikelijk. "Meneer" is, aldus OnzeTaal, pertinent fout. Wat betreft aanspreekvormen is je/jij gebruikelijk voor informeel gebruik, en u voor formeel. Een onderscheid tussen beklemtoond jij en onbeklemtoond je wordt niet gemaakt. Dat levert de volgende combinaties op.

Tabel 1. Aanhef- en aanspraakvormen als aanspreker (naar Taaladvies.nl)

Register	Aanhef	Aanspraak	Naam
Formeel	Geachte	U	Titel + achternaam
Informeel	Beste	Je/jij	Voornaam

Ik ben hier altijd graag consequent in: als ik een prof. dr. een email stuur, dan spreek ik hem ook als prof. dr. U aan. Maar als die prof. dr. terugstuurt “Beste Milfje, groeten Henk”, dan zal ik die tutoyering direct overnemen.

Wat doen studenten

Maar goed, wat ik doe is niet zo boeiend, interessanter is wat anderen doen. Ik stelde daarom een kleine database van emails (27 stuks) die ik kreeg toen ik medewerker was van de Universiteit Leiden. Ik moest vragen beantwoorden over vakaanbod, dus de emails werden gestuurd door studenten (leeftijd 18-25) en op de site stond gewoon mijn naam met een link[1]. En wat bleek? Ten eerste dat je als aanspreekvorm nauwelijks voorkwam: slechts 1 keer. Verder werd er in 51% van de gevallen u gebruikt, en in 44% werd een aanspreekvorm niet gebruikt of vermeden.

Aanhef

Boeiender nog is de aanhef. Men stuurde zoals gezegd een email naar een onbekend iemand met een onbekende positie. Volgens Taaladvies zou dan een formele aanhef het beste zijn: “Geachte heer Meulskens”. Maar dat komt dus helemaal niet zo veel voor: maar in 3 gevallen was er “geachte+heer+naam”! Ook nog 1 keer “geachte+heer”, maar dat was het. Veel vaker kwam “Beste” voor als aanhef, oftewel samen met “heer/meneer” (29%), oftewel in combinatie met “Milfje Meulskens” (25%). En dat vind ik gek: het lijkt erop dat men gewoon de volledige naam kopieert en als aanhef gebruikt. Maar ik zou dat nooit doen, ik associeer dat met een reclametekst van de Rabobank ofzo: “Beste Milfje Meulskens, uw bank heeft een leuk aanbod voor u!”. Overigens waren er nog een paar leuke uitzonderingen: iemand schreef eenvoudigweg “Goedendag”, een ander slechts “Hallo”. Er was er geen duidelijke relatie tussen aanhef en aanspreekvorm: soms was er "beste+u", soms "geachte+geen". We leren op taalschool echter dat vrije variatie zeldzaam is, dus mochten jullie de data willen lenen en op zoek gaan naar patronen, be our guest.

Voorlopige conclusie: geachte is echt aan het verdwijnen, maar u lijkt nog vol te houden. Duidelijk lijkt me wel dat er onduidelijkheid is over hoe formeel het nou moet.  Nou mogen jullie, beste lezers, me vertellen: ben ik ouderwets dat ik nog "Geachte" gebruik? Wat doen jullie als je de aangesprokene niet kent?

---

[1] Even voor de duidelijkheid: dit ging om Marten van der Meulen, maar ik heb het even aangepast voor dit stukje.