Poldernederlands

Ja, nou weet u het wel: talen veranderen. Tot nu toe hebben we het vooral over grammatica en woorden gehad, maar ook de klanken van een taal veranderen. In het Nederlands zijn op DIT moment (dat ik dit nog mee mag maken!) bijvoorbeeld de klinkers aan het veranderen. De nieuwe uitspraakvariant wordt wel Poldernederlands genoemd. Wasdadan? En wat heeft het met eemansipaasie te maken?

 

In het Nederlands hebben we een aantal tweeklanken oftewel diftongen: de ‘ij’ (als in ei), de ‘au’ (als in au!) en de ‘ui’ (als in ui). Zo’n diftong begint met een enkele klank en ‘glijden’ dan naar een tweede. Deze diftongen worden steeds lager uitgesproken; dat wil zeggen dat de eerste klank gemiddeld lager in de mond wordt gemaakt dan vroeger. De ‘ij’ gaat daardoor meer op ‘aai’ lijken, de ‘au’ wordt meer ‘aau’, en de ‘ui’ wordt meer ‘au’. O.a. Loulou Edelman deed er onderzoek naar en bedacht de treffende voorbeeldzin: ‘Kaaik aut, Paaul!’ Voor een ander goed voorbeeld moet je eens naar Marco Borsato luisteren, bijvoorbeeld wanneer hij 'ik haau van jaauw' zingt. 

De richting van deze klinkerverandering is niet onverwacht – in het Engels en het Duits hoor je hetzelfde. Denk maar eens aan wijn / wine / wein – de Duitsers en Engelsen hebben een ‘aai’-klank waar wij (officieel) nog een ‘ij’ zeggen.

Niet iedereen doet aan Poldernederlands, maar er zijn steeds meer mensen die het wel doen. De ontdekker van het Poldernederlands, Jan Stroop, heeft gesteld dat vrouwen ermee zijn begonnen, en dan vooral hoogopgeleide jonge vrouwen, werkzaam in de creatieve sector. Nou, prima, zult u zeggen, die doen wel vaker iets moderns. Maar als Jan Stroop hier gelijk in heeft, is dat een behoorlijk spectaculaire vondst!

De meeste taalveranderingen beginnen namelijk bij laagopgeleide mannen, zo blijkt uit allerlei sociolinguïstisch onderzoek. Er wordt lekker over gedebatteerd waarom dat nou precies zo is, maar er lijkt consensus te zijn dat mannen en lageropgeleiden minder geneigd zijn de norm te volgen. Vrouwen en hoogopgeleiden gebruiken over het algemeen meer taal die als netjes en correct wordt ervaren. Die zullen dus niet zo snel een nog niet geaccepteerde nieuwe vorm gebruiken. Als bewezen wordt dat het inderdaad jonge hoogopgeleide vrouwen zijn die zijn begonnen met deze klinkerverandering, is dat groot nieuws in taalwetenschapland en kunnen we lekker gaan nadenken over een verklaring! Is het een gevalletje emancipatie? Zijn vrouwen aan het verloederen? Feminiseert de samenleving? Wat denken jullie, lezerds?

Voordat u bekvechtend tenonder gaat, nog wel even een disclaimer: Irene Jacobi vond in haar dissertatie over dit onderwerp geen significant verschil tussen de diftonguitspraak van mannen en vrouwen. Wel blijkt dat hogeropgeleiden meer Poldernederlands spreken dan lageropgeleiden. Spannond!