Wie houdt er niet van,
lekker na het uitgaan een broodje halen bij de Turk? Broodje falafel,
kebabje, kapsalon, of natuurlijk die oude klassieker: een broodje
shoarma. Maar wie wel eens zo'n broodje scoort, zal het opvallen dat er
veel verschillende spellingen zijn. Hoe komt dat?
Laten we eerst eens
kijken naar de data. Welke spellingen komen we allemaal tegen in
Nederland? Dat valt op het eerste gezicht mee (als 3 verschillende
spellingen meevallen is)
Mochten er meer zijn,
schroom dan niet ze te delen, maar wel MET bewijs (foto, website
o.i.d.). In het Engels, taal zonder Taalunie, schijnt het allemaal nog
veel dramatischer te zijn, zie hier:
daar
weten ze van de gekkigheid blijkbaar echt niet meer wat ze moeten
doen. Bedenk dus maar: het gras is altijd minder goed
onderhouden bij de buren.
De meest basale reden
voor verwarring is dat het een woord is uit het Hebreeuws/Arabisch.
Dat Hebreeuws/Arabische woord komt weer oorspronkelijk uit het Turks
(shoarma heette in het Turks çevirme, wat letterlijk
‘draaiend’ betekent). De Hebreeuwen en Arabieren hebben het dus
aan de fononologie van hun talen aangepast, en wij hebben het
resultaat weer geleend en passen het aan onze taal aan.
De grap is nu, dat het
woord in het Hebreeuws en Arabisch niet hetzelfde is: in het
Hebreeuws is het שווארמה, oftewel
sh-v-v-a-r-m-h, terwijl het in het Arabisch شاورما
is, oftewel sj-a-w-r-m-a. Daar zit dus ook nog verschil tussen, vooral in de volgorde van a en v/w. Het zou
interessant zijn om te kijken naar de afkomst van de eigenaren van
verschillende shoarmazaken: misschien is het wel consequent
Hebreeuws/Arabisch verdeeld! Zo kun je migratiepatronen in kaart
brengen door een spellingvariatie. Holy moly, mag ik één broodje interdisciplinariteit?
De spellingsmoeilijkheden zitten
vooral in de “sj” en de “sjw”. Dat zijn klanken waar in de
Semitische talen (=Hebreeuws en Arabisch) letters voor zijn, maar in
West-Europese talen moet je lettercombinaties gebruiken. Er zijn
verschillende mogelijkheden, zie bijvoorbeeld de woorden sjofel,
chauvinisme, show en schade (op z’n Duits)
voor vier manieren om ‘sj’ te noteren. De ‘w’ kun je
vervolgens nog als ‘w’ schrijven, als ‘u’ of als ‘o’.
Het is boeiend om te zien
hoe wij qua spelling omgaan met nieuwe woorden. Waarom schrijven we
niet gewoon sjwarma? Dat is volgens mij de manier waarop iedereen het
uitspreekt. Maar het klinkt sjofel (sic), en het ziet er (in mijn
ogen) gek uit: de combinatie ‘sjw’ heb ik in de West-Europese
talen die ik enigszins machtig ben nog zelden gezien. Wat te doen? De
reactie, in zowel Engels, Frans als Duits, is om de ‘w’ door een
‘o’ te vervangen, of door een ‘o’ of ‘a’ toe te voegen.
Wij doen dus iets soortgelijks, maar dan met een 'h', waardoor je een
spelling krijgt die eigenlijk onmogelijk is om uit te spreken.
Probeer maar eens, zonder 'j' ertussen: s-h-oarma. Slaat nergens op.
Dit zegt iets heel
interessants over de ‘w’ en de ‘o’: die liggen dicht bij
elkaar. Test het zelf! Zeg maar eens ‘wowowowo’ (NSFW)
en voel hoe u tong, lippen en keel nauwelijks hoeft te bewegen (dit
werkt nog beter met de ‘oe’, zie ook de klankencylopedie
van Marc van Oostendorp). Zeg nu ‘wiwiwiwi’ en voel hoe vooral
lippen en tong hard moeten werken. De ‘w’ is een zogenaamde
‘glide’ – dat is een subcategorie van medeklinkers die veel met
klinkers gemeen hebben. Er is er nog een: de ‘j’, die megaveel
lijkt op de ‘i’.
Terug naar de
shoarmaspelling. De variatie aan schrijfwijzen is dus volledig te
begrijpen als je nagaat dat er een klank is waar wij geen letter voor
hebben, waar we dan maar letters voor gebruiken die bij die klanken horen
– enigszins aangepast aan onze spellingsregels. Irritatie? Prima.
Maar erger je dan aan onze spellingswaanzin: het enorme belang dat
wordt gehecht aan het gebruik van een ‘o’ of een ‘w’ op de
‘juiste’ plek, dit alles leidend tot bozige blogs
en vechtpartijen.
Wij van Milfje gaan trouwens voor deze
spelling. Eet smakelijk!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten