De reclame dat je wist wie er ophef van zou komen

Hadden jullie 'm ook gespot? Het is alweer even geleden, maar in bushokjes, op billboards, en op talloze andere kapitalistiese lokaatsies hing een poster, met daarop de zin: 'Dit is de website dat uw geld verplaatst zonder dat u zich hoeft te verplaatsen.' #ophef en #boos, want dat is natuurlijk een knots van een fout, die tot het ontslag van een eindredacteur moet hebben geleid, of juist tot het definitief aannemen van een marketingexpert. Maar goed. Stel, u bent klaar met taalfoutenbingo en u vraagt zich af: hoe komt iemand erbij deze fout te maken? Milfje draagt een mogelijke verklaring aan. 

Een eerste optie is dat een niet-Nederlandstalige copywriter een Engelse zin door een automatische vertaalmachine heeft gehaald. In dat geval is 'the website that' linea recta in 'de website dat' veranderd. Het is niet heel waarschijnlijk dat het zo gegaan is: vertaalmachine nr. 1 (google translate) vertaalt in dit geval helemaal juist naar 'de website die'. Bovendien zou je bij een slechte automatische vertaling allerlei andere fouten verwachten, die dan weer níet gemaakt zijn ('de website die verplaatst uw geld' bijvoorbeeld). 

Misschien heeft het met iets anders te maken, namelijk met de interpretatie van het Neerlands woordgeslacht. Het zit als volgt. In het Nederlands hebben zelfstandige naamwoorden een woordgeslacht, ook wel grammaticaal geslacht geheten. Dat geslacht kun je aflezen aan het lidwoord (geslacht, lid, Milfje is gek op dit onderwerp): woorden met 'het' zijn onzijdig, en woorden met 'de' zijn commuun (d.w.z. mannelijk of vrouwelijk, maar in ieder geval niet onzijdig). 

Nou is het vaak zo dat een zelfstandig naamwoord verwijst naar een persoon of object, dat zelf ook nog een biologisch geslacht heeft. Dat biologische geslacht kan, maar hóeft niet hetzelfde te zijn als het woordgeslacht. Het woord 'vrouw' bijvoorbeeld is qua woordgeslacht vrouwelijk, en een vrouw is natuurlijk ook van het vrouwelijk geslacht. Maar het woord 'meisje' is onzijdig, terwijl het overduidelijk verwijst naar een biologisch gezien vrouwelijk persoon. Daar hebben we dus een conflict te pakken tussen grammatica (onzijdig) en betekenis (vrouwelijk). 

Dat conflict zorgt ervoor dat mensen regelmatig terugverwijzen naar 'meisje' als betrof het een vrouwelijk woord: 'het meisje, die' - 'die' gebruik je normaliter om terug te verwijzen naar woorden met commuun woordgeslacht. Heel logisch eigenlijk: deze mensen volgen bij het terugverwijzen gewoon het biologisch geslacht, en waarom zouden ze ook niet. 

Goed, als trouwe Milfje-lezeres wist u dit alles natuurlijk allang. Maar wat heeft dit met die/dat reclame voor die/dat website te maken? Nou. Van woorden die verwijzen naar een vrouw, verwacht je als conflictvermijdende taalgebruiker dat het woordgeslacht vrouwelijk is. Op dezelfde manier zou je van woorden die verwijzen naar geslachtsloze objecten kunnen verwachten dat ze onzijdig zijn. Denk aan een woord als 'huis'. Een huis is geen m/v/mens, het is een ding, zonder geslachtskenmerken whatsoever. Dus logisch, zou je kunnen denken, dat het 'het huis' is. Maar waarom is het dan 'de website'? Een website is toch ook helemaal niet mannelijk, vrouwelijk, of iets daartussenin? 'Het website' zou veel logischer zijn. 

Net als bij 'het meisje, die', zie je dat bij een conflict tussen biologisch geslacht en woordgeslacht het lidwoord wel het woordgeslacht volgt (het meisje, de website), maar dat het terugverwijswoord (die, dat) het biologisch geslacht volgt. Prachtig mooi logisch dus! Een verklaarbare fout! En wat hebben we aan verklaarbare fouten? Meer inzicht! Gerichter onderwijs! Én een goed verhaal op uw volgende borrel! Doe er je voordeel mee.