Zo, het is weer maandag, en dat betekent: tijd voor leuke dingen. Wij Milfje is gek op leuke dingen. Op controniemen, watervuurzinnen, pangrammen, zelfbeschrijvende woorden. Op liedjes over taal, op mooie nieuwe woorden. Maar het liefst van allemaal hebben we de taalspelletjes. Spelen met je liefste bezit op telkens nieuwe manieren, is dat niet het heerlijkste wat er is? Gelukkig zijn er meer mensen die onze passie delen. Een van die mensen is Gijs Kramers, een taalminnende man die ons eerder al spannende spellen bracht. Hij kwam nu met het volgende: lettervormwoorden.
Ik kwam Gijs van de week op straat tegen, en in het gesprek wat toen ontstond zei hij opeens: "Weet je wat leuke woorden zijn? Woorden waarin een letter wordt gebruikt, die de vorm van het object aangeeft". Ik was flabbergasted: natuurlijk is dat een schitterende categorie! Mocht iemand deze categorie al uitgemolken hebben (ik kan voorlopig niks vinden op internet), jammer dan: voor ons is het nieuw.
Sommige objecten of fenomenen lijken op letters, en krijgen daarom de naam van de letter. Hier zijn wat voorbeelden:
- D-ring
- F-gat (van een viool)
- F-gat (van een viool)
- S-curve
- T-bone steak
- V-hals
Let wel: lang niet alle woorden die op deze manier met een letter beginnen zijn ook daadwerkelijk vernoemd naar de vorm van die letter. Denk aan G-string, G-spot: die zijn allebei niet G-vormig (voor zover wij weten), en de namen van de woorden hebben dus ook een niet-lettervormige oorsprong.
Dus! Kom er maar in! Wie maakt het alfabet af? Niet spieken in het woordenboek he!
T-shirt natuurlijk
BeantwoordenVerwijderenG-sleutel, F-sleutel, C-sleutel
BeantwoordenVerwijderenDit soort woorden moet je volgens de regels met een hoofdletter schrijven als het object of fenomeen de vorm van die letter heeft. Zoals bij een T-shirt, waar het shirt de vorm van een T heeft. Alle voorbeelden die jullie geven, zijn met een hoofdletter. Dat roept de vraag op: zijn er ook van dit soort 'letterwoorden' die met een kleine letter beginnen omdat ze juist de vorm van die kleine letter hebben? Een T-splitsing heeft blijkbaar een heel andere vorm dan een t-splitsing!
BeantwoordenVerwijderenEen vioolgat lijkt me een kleine letter
VerwijderenA-frame (misschien alleen Engels, maar iedere scout kent het A-frame lopen)
BeantwoordenVerwijderenStalen balken kunnen een H-, I-, L-, T- en Z-profiel hebben. En tellen chiasme en rivierdelta?
BeantwoordenVerwijderenO-benen en X-benen
BeantwoordenVerwijderenU-bocht (U turn). Jaywalking dan weer niet.
BeantwoordenVerwijderenA-lijn
BeantwoordenVerwijderenO-ring is een rubberen afdichtring
BeantwoordenVerwijderen"Lettervormwoorden" krijgt hier een moeilijk leesbare definitie (vind ik)("Woorden waarin een letter wordt gebruikt, die de vorm van het object aangeeft"). Ik verkies Renkema's "Een woord dat verwijst naar de vorm van een letter: H-profiel, S-bocht." Veel gebalder.
BeantwoordenVerwijderenMoeilijk om nog woorden te vinden bij wat hier al opgegeven werd.
Y-draad misschien?
Vallen Y- en X-chromosoom hier ook onder of heeft de vorm van die chromosomen niets met de letter te maken?
Overigens, "f-gat" is een van de weinige lettervormwoorden waarvoor je geen hoofdletter gebruikt.
Beste Anoniem: je noemt een definitie van Renkema. Heb je daar ook een bron voor? Sowieso goed (of slecht) om te merken dat deze groep woorden al eerder benoemd is.
VerwijderenMaar: de definitie die je noemt is als naam ongeschikt, omdat het een beschrijving is. En juist op namen, indelen, categoriseren zijn wij dol. Dus waarom niet zo: Lettervormwoord - "Een woord dat verwijst naar de vorm van een letter: H-profiel, S-bocht"
Het komt uit zijn standaardwerk (denk ik toch): "Schrijfwijzer", ook online te vinden. https://www.schrijfwijzer.nl/website/verdieping/vaktermen/vakterm/87/Lettervormwoord. Ik begrijp overigens je reactie niet goed, want je herhaalt exact de definitie van Renkema.
BeantwoordenVerwijderenNog iets: ik vind dat g-sleutel, f-sleutel en c-sleutel (niet met hoofdletters te schrijven) niet in dit rijtje thuishoren (voorbeelden van Jan van den Berg). Het zijn muzieksleutels (aan het begin van de notenbalk) en die gelijken helemaal niet op de letters. Het zijn in dit geval geen letters maar symbolen. Andere benamingen zijn sol-sleutel, fa-sleutel en do-sleutel.
Het is duidelijk een moeilijke woordvorm: het is niet omdat een woord met een letter begint, dat het een lettervormwoord is. Denk maar aan B-kant, C-cup, x-stralen, X-as, Y-as, ... allemaal beginnend met een letter, maar geen lettervormwoorden!
Renkema geeft ook nog L-kamer als voorbeeld.
Wellicht kun je, afhankelijk van de omstandigheden, wel eigen woorden gebruiken, bv. een Y-splitsing, als de weg zich in twee splitst. Zou een V-bocht (een hele scherpe bocht) ook aanvaardbaar zijn?
Je ziet het er nauwelijks meer aan af, maar de vorm van de G- en de F-sleutel (van de C- weet ik het niet zeker) gaan wel degelijk terug op de letters zelf.
VerwijderenGoed, zo kun je het ook zien. Overigens is mijn belangrijkste punt dat we vandaag die woorden zonder hoofdletters schrijven.
Verwijderen- Churchills ‘V for Victory’ met gespreide vingers in V-vorm.
BeantwoordenVerwijderen- kledinglijnen van couturier Dior: Ligne H, A, Y.
Cijfers:
- zesje, negentje (apostrofs): ‘’ (als die goed overkomen), maar dubbele apostrofs heb ik nooit horen aanduiden als ‘zesenzestigjes’, ‘negenennegentigjes’.
- 69 ‘soixante-neuf’.
- achtbaan, 8-baan.
Een zesje en een negentje zijn, denk ik, (haakjes), helemaal géén apostroffen, laat staan dubbele apostroffen, wat niet eens zo genoemd wordt.
BeantwoordenVerwijderenApostrof = afkappingsteken.
Dubbele apostrof = aanhalingsteken.
Waarde Anoniem, heb ik de plank weer eens gruwelijk misgeslagen? Een blik in Van Dale bij afkappingsteken, apostrof en aanhalingsteken leert dat hierover nog heel wat te zeggen zou zijn, maar dat moet ik aan anderen overlaten.
BeantwoordenVerwijderenAanvullingen:
- U-profiel
- V-formatie (van ganzen, niet te verwarren met Charles)
- V-snaar
Een punt ( . )-hoofd
BeantwoordenVerwijderen