Lijstjes als ezelsbruggetjes

Door Marten van der Meulen

Lijstjes lenen zich uitstekend voor stampen. Of het nou komt door het ritme of door de herhaling, er is iets aan lijstjes waardoor we die makkelijk na kunnen dreunen. Tot niemands verbazing heeft men dit in het onderwijs snel doorgehad, en werden lijstjes een essentieel onderdeel van leren. Ik ken meer en meer goede leerlijstjes, dus hieronder een lijstje! Er zit vooral één hele vreemde tussen, waarvan ik me afvraag of iemand hem nog kent.

Leesplank - Hier begon het natuurlijk mee. Ik leerde dit begin jaren '90, dus voor mij is het boom-roos-vis-vuur-mus-pim. Hoe het allemaal verder gaat weet ik niet meer, maar er kwam ergens een reus langs, en ik weet nog precies waar die stond in het lokaal. Bekend is natuurlijk ook de oudere aap-noot-mies. Tegenwoordig schijnt er al weer wat anders te zijn. VERLOEDERING!!!

Duitse voorzetsels - met de 4e, met de 3e, met 3 én 4: deze lijstjes waren een essentieel onderdeel van mijn Duitse les. Ik kan ze nog steeds. Overigens schijnt er wel variatie te zijn, dus wellicht kennen jullie dit anders:

3 - mit, nach, bei, seit, von, zu, zuwider, aus, außer, gegenüber

3/4 - an, auf, hinter, neben, in, über, unter, vor, zwischen

4 - dürch, für, ohne, um, bis, gegen, entlang

Grote volkeren - geen idee of er meer mensen waren, maar mijn geschiedenisdocent mijnheer Roos (#neverforget) liet ons in de eerste klas dit lijstje scanderen: Soemeriërs, Akkadiërs, Ammorieten, Assyrischers, Babyloniërs, Meden, Perzen, Grieken, Romeinen.

Indische eilanden - credits aan de vader van Harald (als hij dit leest), die me hier een keer over vertelde. Het lijkt me verouderd, maar het was dus ooit wel een dingetje: Bali, Lombok, Soemba, Soembawa, Flores, Timor

Konami Code - vreemde eend in de bijt, maar wel een volgorde die ik ken en die bij de gamers onder jullie vast een stevige bel doet rinkelen. Het is een computergrapje: up-up-down-down-left-right-left-right-B-A.

SOSCASTOA - Ik denk dat velen met mij deze uitdrukking alleen nog herinneren als een vage angstdroom. Wat nou je hebt er iets aan (laat je niet foppen). Toch uit nostalgie:
Sinus = Overstaande (rechthoeks)zijde, gedeeld door de Schuine zijde;
Cosinus = Aanliggende (rechthoeks)zijde, gedeeld door de Schuine zijde;
Tangens = Overstaande (rechthoeks)zijde, gedeeld door de Aanliggende rechthoekszijde.

Koppelwerkwoorden - ook zo'n lekker lijstje, zeker toen we het leerden, en dan vooral vanwege de exotische en (toen nog) onbekende werkwoorden aan het eind: zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken en voorkomen

Europese Unie - Tsja, ik ben al een dagje ouder, dus IK ken dit nog als DING-FLOF-BIPS (Duitsland, Ierland, Nederland, Griekenland - Finland, Luxemburg, Oostenrijk, Frankrijk - België, Italië, Portugal, Spanje). Ik weet niet wat het nieuwste ezelsbruggetje is.

Franse adjectieven - o welk een heerlijk ritme bevat dit lijstje. Het poëtisch gehalte was zelfs dermate hoog dat we het ook in strofen leerden. Ik kan me onze specieke volgorde niet helemaal meer herinneren (hij staat niet bij deze opties), dit is wat ik nog weet:

beau, bon, joli, 

haut, long, petit, 

jeune, vaste, grand, 

?, mauvais, méchant, 

nouveau, autre, pauvre,

?, ?, gros

Vrouwelijke woorden - dit lijstje is eigenlijk de reden dat ik dit stukje schrijf. Ik kwam het namelijk tegen in een taaladviesboek (Wels 1988), en later ook bij anderen (Hermkens 1974; Tacx 1960; Dezaire 1964). 

deugd, drift, eer, faam, haast, hoop (verwachting), hulp, jeugd, Kerk, keus, kracht, leer, macht, moraal, pers (dagbladwezen), pijn, praktijk, rede (denkvermogen), rust, school, Schrift, schuld (tekortkoming), smart, spraak, straf, taal, trouw, vlijt, vrees, wet, wraak, ziel, zorg, zucht (ziekte, neiging).

Ik vond dit een verrassend lijstje, ik had er echt nog nóóit van gehoord. Ik vraag me af wanneer dit in het onderwijs verdwenen is. Er zijn natuurlijk nog véél meer van dit soort lijstige ezelsbruggetjes. Een beetje rondsnuffelen op het interweb bracht me bijvoorbeeld op deze site, waar o.a. de graven van Holland en de veenkolonieën van zuidoost Groningen staan. Gaaf hoor, dat mensen dat moesten leren. Kenden jullie deze lijstjes? En welke andere zijn er nog?