Rick and Morty seizoen 4: eindelijk weer echte taal op tv

door Marten van der Meulen

Eerder deze week werd in dit filmpje bekendgemaakt dat het nieuwe seizoen van de Adult Swim-hitserie Rick and Morty in november uitkomt. Dat is niet alleen goed nieuws voor fans van de serie, maar ook voor mensen die van taal houden. Deze serie is namelijk misschien wel de eerste televisieserie die échte gesproken taal benadert. 

Echt, niet echt

Fictie is maar een raar iets. Het is natuurlijk nooit echt echt, maar veel fictie doet heel erg haar best om wel degelijk echt te lijken. Als je er bij stilstaat lukt dat eigenlijk heel slecht. Als ik iets spannends doe gaat er bijvoorbeeld nooit muziek aan. En ik ga elke dag meerdere keren naar de wc: iets wat in de meeste romans nauwelijks gebeurt. Toch wordt er dan wel gezegd dat series 'levensecht' zijn, maar of dat echt zo is, daar valt over te twisten.

Qua taal is het al helemaal hopeloos. Neem een willekeurige serie, en let bijvoorbeeld eens op hoeveel onafgemaakte zinnen er worden uitgesproken. Dikke kans dat het er nul zijn. En dat terwijl dit in échte gesproken taal eindeloos voorkomt. En dan hebben we het nog niet eens over dingen als uhh, of herhaling, of zinnen die opeens een andere kant op gaan, of pauzes. Pak bijvoorbeeld dit willekeurige gesprek erbij (een van de eerste hits als ik op YouTube zoek op 'gesprek'), en ga gewoon eens tellen, alle uhh en uhms, alle twijfels, alle half ontspoorde zinnen. Dit is normaal: dit doen we allemaal de hele tijd.

Eindelijk

Bij gescripte tv, dus series (Friends, Frasier, Battlestar Galactica, noem maar op) komt dit echter nauwelijks voor. Maar bij Rick and Morty dus wél. Dat maakt die serie waanzinnig interessant. Er gebeurt namelijk van alles. Neem alleen al dat aankondigingsfilmpje. Het begint zo:

RICK: We've got a big announcement to make where do you wanna make the announcement or or 

MORTY: No no no no no I I I I I I I don't wanna - I don't want to make the announcement.

Kijk, daar gebeuren al een aantal interessante dingen. Ten eerste valt dat woord 'where' een beetje uit de toon. Het lijkt daar alsof Rick eigenlijk een andere kant op wil met zijn zin, maar dat niet doet. Hij bedenkt zich, vraagt of Morty het wel doen en impliceert dan met zijn 'or or' dat hij het ook wel kan doen. Ook dat impliceren is best ongebruikelijk in een serie. 

Echt lollig wordt het wanneer Morty begint te praten. Zijn stroom ontkenningen, daarvan kan ik me nog wel voorstellen dat het vaker voorkomt. Maar die herhalende 'I', dat is echt typisch voor gesproken taal (ik schreef ook weleens elders over lidwoordherhaling). En ook het herhalende stukje daarna ('I don't want to - I don't want to'), waarbij de spreker pas de tweede keer zijn zin afmaakt, is iets wat heel normaal is in echte gesproken taal. Op tv kom je dit normaliter echter nauwelijks tegen.

T-t-t-topje van de ijsberg

Bovenstaand fragmentje is echt maar het topje van de ijsberg. In de rest van het fragment komen nog een keer herhaling voor ('I'll I'll'), een uhh en een hedge ('I mean'). En dat is alleen maar de aankondiging voor het nieuwe seizoen! Neem verder bijvoorbeeld s3e2 (zo zeggen toffe mensen 'seizoen 3 episode 2'). Daar komt heel vaak het beruchte woord like voor, in de betekenis van 'zoiets van' (bekend van Valleyspeak). Grappig genoeg zit er een scene in waarin hoofdpersoon Rick twee robotpubers bouwt die vervolgens extra vaak like gebruiken, net als totally, ook zo'n bekend woord. Overigens komt er in die aflevering ook nog een referentie voor naar E. B. White, een van de bestverkochte en door taalkundigen verachte taaladviseurs. 

En het gaat maar door. Ok, al dat boeren tussen de woorden door, dat is niet echt realistisch (ik vind het best grappig, want het is héél vervreemdend). Maar verder ken ik geen enkele gescripte serie die zó dicht in de buurt komt van echte gesproken taal. Dat is niet alleen leuk, het is ook belangrijk. Representatie beïnvloed hoe mensen de wereld zien. Het zou dus zomaar kunnen dat de uitgeschreven neptaal in de serieus een factor is voor de breedgedragen gedachte dat geschreven taal de norm moet zijn. Ga het dus eens kijken, zelfs als je niet van animatie houdt maar wel van taal. Dan doe je maar lekker je ogen dicht.

Een laatste tip voor niks: Rick and Morty is trouwens ook geweldig materiaal voor docenten Nederlands. Materiaal waar je leerlingen gek op zijn, én nog eens taalkundig razend interessant. Laat de kids maar eens kijken naar herhalingen of andere spreektalige elementen, en laat ze dan thuis bij het eten maar eens opschrijven wat voor onafgemaakte zinnen er allemaal bij hun ouders voorkomen. Taalbewustzijn kweken door Netflix te kijken: kom maar door met die onderwijsprijs.