10^Taal voor... Sterre Leufkens

Taal: wie is er niet mee bezig? Blogs, twitters, tijdschriften, polemieken, ingezonden brieven, boeken. Er zijn heul veul mensen met evenveul meningen. Toch zijn er ook mensen die zich meer met taal bezig houden dan anderen. Daarom vraagt Milfje Meulskens hun mening over taal. Vandaag de tweede aflevering in een nu al legendarische rubriek: Sterre Leufkens, PhD in de theoretische taalwetenschap aan de UvA, en de helft van schrijversduo Milfje Meulskens.

1. Wat betekent taal voor jou?

Het is mijn vak, ik schrijf een proefschrift over transparantie in 25 verschillende talen. Maar vooral is het iets waar ik me altijd enorm over verbaas en waar ik vrolijk van word. Je bent je helemaal niet bewust van alle kennis die je hebt over je taal, maar je kunt zo veel zeggen op zo veel manieren! Zonder uitleg begrijp je heel subtiele dingen, zoals dat ‘hun kletsen’ iets totaal anders betekent dan ‘zij converseren’.

2. Wat vind je van spellingsregels?

Ik vind het nuttig om een norm te hebben, zodat je een houvast hebt. Als je goed voor de dag wilt komen, is het fijn als er expliciete regels zijn over hoe je moet schrijven. Maar ik vind spelling ook triviaal – ik vind het veel belangrijker om begrijpelijke (en liefst ook mooie) zinnen te gebruiken dan om netjes ‘megagigaspandoek’ te spellen omdat iemand bij de Taalunie bedacht heeft dat je na Griekse en Romeinse voorvoegsels geen spatie moet gebruiken.

3. Erger je je aan het taalgebruik van mensen?

Ja, ik erger me aan taal die overdreven wollig en complex is. Mensen doen dat soms om intellectueel over te komen, maar ik bewonder mensen juist wanneer ze iets accuraat en/of mooi weten over te brengen. Iemand aan wie ik me in dit opzicht ergerde, is oud-premier Balkenende, die om de haverklap dit soort dingen in onze oren kotste: ‘Als u zegt dat ik moet verklaren mijn verantwoordelijkheid niet te hebben genomen, dan zeg ik dat u moet bedenken dat,’ enzovoorts. Met deze stijl is iedereen na een halve zin vergeten waar het over ging (en dat was vast ook Balkenendes bedoeling). Gelukkig heeft het wel deze hilarische Balkenende-vertaler opgeleverd.

4. Waarom denk je dat mensen zich ergeren aan taalgebruik?

Het hebben van een norm, zoals een spellingsregel, geeft zoals gezegd houvast: het is een kader dat orde schept. Als mensen die norm negeren en spellen zoals ze zelf willen, verzwakt dat de norm en dat is irritant als je die norm wél hanteert en moeite hebt gestoken in het leren ervan. Je hebt het op een bepaalde manier geleerd (bijv. ‘ze hebben’) en dan gaan andere mensen zich opeens niet aan die regels houden (ze zeggen opeens ‘hun hebben’)! En dan gaan taalkundigen ook nog eens zeggen dat dat goed is!
Bovendien denk ik dat mensen zich ergeren aan wat ze ervaren als onzorgvuldigheid en/of platvloersheid. Als iemand ‘hun hebben’ zegt, wordt dat geassocieerd met onverschillig, on-intellectueel gedrag en dat wordt vaak niet erg gewaardeerd – alsof iemand een joggingpak aantrekt naar haar werk. Zie bijvoorbeeld de opmerking dat juist het Rijksmuseum geen ‘spatiefout’ zou mogen maken.

5. Wat doet een taalkundige, en wat vind je dat z/hij zou moeten doen?

Een taalwetenschapper kijkt naar (het gebruik van) taal, of verschillende talen, om op die manier meer te weten te komen over wat taal fundamenteel is en aan welke ‘wetten’ het voldoet. Op die manier proberen ze te begrijpen hoe talen ontstaan, waarom en hoe talen veranderen, waarom we niet allemaal één ideale taal spreken, hoe het kan dat kinderen vrijwel altijd goed een taal leren spreken, terwijl dat voor volwassenen moeilijker is, enzovoort enzovoort... 
Verder vind ik dat iedere wetenschapper vergaarde kennis moet delen met ‘het publiek’. Sommige kennis is heel nuttig en interessant voor alle taalgebruikers, bijvoorbeeld hoe je het best een vreemde taal kunt leren, waarom gebarentalen echte talen zijn, waarom taal verandert, en dat dat niet per se erg is.

6. Wat is je lievelingswoord?

Ik vind heel veel woorden mooi… Navenant. Havermout. Sneeuw. Beduusd. Elixer.

7. Heb je een taalwens, en zo ja, wat is het?

Ik vind het leuk om mooie woorden te horen, dus ik zou graag meer diversiteit zien in woordgebruik!

8. Wier of wiens taalgebruik vind jij inspirerend?

Paulien Cornelisse, omdat haar zinnen heel eenvoudig lijken maar vaak een heel droge humor bevatten. Marten van der Meulen, omdat er in vrijwel elke zin een grapje of vondst verscholen zit. Gerard Reve, omdat hij met zijn woorden een bijna fysieke reactie veroorzaakt. ‘Blonde jongensdolk’, jeetje, daar kan Milfje een puntje aan zuigen.

9. Welke taal zou je nog wel eens willen leren en waarom?

Ik zou graag Turks leren. Heel veel betekenissen worden in het Turks niet in aparte woorden uitgedrukt, maar in suffixen (dat zijn achtervoegsels, zoals –en of –s bij Nederlandse meervoudsvormen). Daardoor krijg je heel lange woorden. Bovendien is het een heel regelmatige taal, met relatief weinig uitzonderingen.

10. Ken je nog een leuke woordgrap, taalgrap of taalspelletje?

De taalgrappen van Kakhiel vind ik altijd erg leuk. Bijvoorbeeld deze, pas op, heel erg flauw!