Korter is beter

De Yang-wederhelft van Milfje is momenteel in Australie, en quelle surprise, daar doen ze ook leuke dingen met taal!. Afgezien van allerlei geinige uitspraakdingetjes doen ze vooral ook veel aan afkortingen. Barbecue wordt barbie, tutorial wordt tute, en breakfast wordt brekkie. Dit afkorten roept behoorlijk wat weerstand op bij voornamelijk Britse taalgebruikers (het zal eens niet). Een beetje hetzelfde als de weerstand die bij veel mensen bestaat tegen sms-taal. Maar waarom bestaat die weerstand eigenlijk? Afkorten is namelijk altijd al normaal geweest, en we doen het niet alleen in sms’jes, maar uberhaupt de hele tijd. Waarom doen we dat eigenlijk?

In het geval van Australie is een van de theorieen dat men zoveel afkortingen gebruikt omdat dat vriendelijker overkomt, en minder formeel. Dat past zeker in mijn beeld van het land: men lijkt inderdaad informeler. Een lichtend voorbeeld is het veiligheidsinstructiefilmpje dat in het Qantas vliegtuig van Brisbane naar Sydney werd gespeeld. Dat was niet saai en droog zoals ik het kende, maar werd gepresenteerd door beroemde Australische cricketers! En er zaten zelfs grapjes in[i]! Als dat niet informeel is... Maargoed, terug naar taal. Gezegd moet worden dat (in mijn anekdotische ervaring) de afkortingen inderdaad gebruikt worden in zowel formele (colleges) als informele (feestjes) situaties.

De reden voor afkorten in schrijftaal is voor de hand liggend: korter is sneller. Als je een uitdrukking zoals "zie ommezijde" of "dat wil zeggen" vaak gebruikt, dan is een logische stap om die te gaan afkorten tot zoz of dwz. Dat scheelt tijd. Andere strategieën die we al eerder noemden zijn het weglaten van klinkers (tot vlgnde wk, dat begrijpt iedereen), en het weglaten van functiewoorden: als iemand "kom nu naar je toe" sms’t, dan begrijp je dat best. Dit zien we natuurlijk ook veel in krantenkoppen (“63-jarige kerkganger voltooit handgeschreven bijbel”). Want ook daar geldt: minder ruimte innemen is goedkoper. Het is goed om je te realiseren dat mensen niet zomaar ALLES kunnen afkorten: het gaat om frequente of relatief onbelangrijke woorden. Een schrijver zorgt ook wel dat de afkortingen die worden gebezigd ook zeker begrepen worden door de lezers.

Korter is sneller gaat ook op voor spreektaal. In spreektaal diminueren we namelijk om en nabij ongeveer alles, vaak zonder ons dat te realiseren. Neem bijvoorbeeld bijvoorbeeld. Knappe jongen/meisje als je dat precies zo uitspreekt als je het schrijft. Ok, in de Troonrede gebeurt dat misschien, maar niet als jij en ik bij de afhaalchinees op onze bestelling zitten te wachten. Dan zeggen we iets dat meer lijkt op "befobbld". In het op dit blog al eerder genoemde taalpareltje Verandering en Verloedering lezen wij ook over onderzoek van Mirjam Ernestus. Die bracht het taalgebruik van o.a. hoogleraren in kaart: ook die zeggen heel vaak in plaats van "eigenlijk" iets dat meer op "eik" lijkt. Serieus, lezertjes, ga er eens een klein beetje op letten, en je zal versteld staan van hoeveel van dit soort verkortingen we gebruiken. En kijk dit filmpje.

Het bewijs dat dit niet zomaar een fenomeen is van de laatste jaren kunnen we bijvoorbeeld zien in de woorden die we het meest gebruiken: die zijn allemaal kort. Zowel in het Nederlands als in het Engels. Dit wordt ook wel de wet van Zipf (Zipf’s law) genoemd, en is blijkbaar op vrijwel alle talen van toepassing. Niks aan de handa.

Vooral bij sms-taal zeggen mensen wel eens dat het gebruik van afkortingen door pubers een teken is van slechte taalbeheersing: ‘wie afkort, kan niet spellen’. Wie dat zegt, gaat eraan voorbij dat afkorten aan bepaalde regels voldoet. Iemand die goed Nederlands kan, weet dat je ‘verliefd’ kunt afkorten als ‘vrlfd’ , of misschien wel ‘verl’, maar niet als ‘ver’ of ‘vlfd’. Je kunt afkortregels zien als een soort grammaticaregels, die we onbewust beheersen. Die regels verschillen ook per taal – we zagen al dat Australiërs ‘barbecue’ als ‘barbie’ afkorten, waar wij dat in spreektaal niet doen, en in schrijftaal als ‘bbq’.

Desondanks worden mensen soms boos om afko’s. Waarom zou dat zijn? Misschien is het gewoon zo dat het gebruik van afkortingen ons tegenwoordig steeds meer opvalt, vanwege dat malle internet, het nieuwe 3e medium tussen spreken en schrijven in. Afkorten is daar aan de orde van de dag: ik doe het, jij doet het, en de malle buurman van driehoog-achter doet het. We deden dat altijd al, ook zonder interweb, maar we stonden er niet zo vaak bij stil. Probeer er de komende tijd eens op te letten hoe je eigenlijk zegt wat je denkt dat je zegt. Je zult versteld staan. Je zult vast merken dat ook jij voortdurend afkort en dat is helemaal niet gek van jou. Het heeft niet met slordigheid te maken, maar met overlevingsstrategieën: we willen meer doen in kortere tijd, en een makkelijke oplossing is woorden korter maken. Je mag het minder mooi vinden, maar het maakt onze taal wel efficiënter. Evolutie baby!

---

[i]   de schreeuwende geit hoort NIET bij het officiele filmpje, maar dit is de enige beschikbare versie. Veel plezier :)