Tien^Taal met... Tessa Verhoef

Taal: wie is er niet mee bezig? Blogs, twitters, tijdschriften, polemieken,

Foto: Maartje Strijbis

ingezonden brieven, boeken. Er zijn heul veul mensen met evenveul meningen. Toch zijn er ook mensen die zich meer met taal bezig houden dan anderen. Daarom vraagt Milfje Meulskens hun mening over taal. Vandag geven we het woord aan Tessa Verhoef, als postdoc verbonden aan het Center for Research in Language aan de University of California in San Diego. Vorig jaar rondde zij haar PhD aan de Universiteit van Amsterdam af en bokste meteen een NWO Rubicon beurs voor elkaar, waarmee ze haar onderzoek in San Diego kan realiseren. Tessa's onderzoek gaat over taalevolutie en hoe structuren kunnen ontstaan in de signalen die gebruikt worden voor taal.

1. Wat betekent taal voor jou?
   
   Taal fascineert me enorm. Logisch natuurlijk, anders zou ik er geen PhD in gedaan hebben, maar wat ik vooral zo mooi vind aan dit onderwerp is dat ik na jaren onderzoek nog steeds zo veel kan leren over taal. Taal is zo veel meer dan alleen spreken om te communiceren. Ten eerste bestaan talen in veel meer modaliteiten dan alleen spraak: we hebben gebarentalen, fluittalen, vierhandengebarentalen, drumtalen… Voor iedere situatie vindt taal een oplossing. Maar ook zit er zo veel meer informatie in de signalen die gebruikt worden voor taal dan alleen de communicatieve boodschap. Subtiele veranderingen in intonatie of lichaamstaal kunnen een boodschap totaal veranderen, maar ook zegt ons taalgebruik heel veel over waar we vandaan komen, waar we bij willen horen en onze cultuur.

2. Erger je je aan het taalgebruik van mensen? 
   
   Zelden. Het enige taalgebruik waar ik wel eens jeuk van krijg is als ik Nederlanders op een heel erg Nederlandse manier Engels hoor praten, oftewel Dunglish. Ergeren kun je het misschien niet eens noemen, want ik moet eigenlijk vooral lachen om voorbeelden als “I fok horses”, en de redenen waarom dit soort fouten gemaakt worden zijn heel interessant, maar plaatsvervangende schaamte is er in zo’n geval zeker. Ook wel omdat het me stiekem een beetje dwars zit dat mensen in het buitenland altijd zonder moeite kunnen raden dat ik zelf uit Nederland kom, dus het is op een bepaalde manier ook confronterend.

3. Waarom denk je dat mensen zich ergeren aan taalgebruik?
   
   De reden die ik hierboven noem is één voorbeeld, maar ik denk dat ergernis aan taalgebruik ook vaak veroorzaakt wordt door de nauwe verbintenis die taal heeft met identiteit. Het is dan een vorm van onbegrip voor een stijl, subgroep, manier van doen o.i.d. die mensen niet kennen.

4. Je doet onderzoek naar taalevolutie. Hoe zit dat, talen hebben toch geen seks? In andere woorden: hoe is de evolutie van dier(-soorten) met die van talen te vergelijken?
   
   De vergelijking tussen de biologische evolutie van soorten en de culturele evolutie van talen is niet perfect, maar er zijn zeker veel elementen die overeen komen, zelfs Darwin was zich hiervan al bewust. Begrippen zoals selectie, variatie en adaptatie spelen allemaal een rol in taalevolutie. Er is nu in het veld steeds meer interesse in het idee dat talen hun eigen evolutie doormaken en geleidelijk steeds meer aangepast raken aan wat het brein makkelijk kan leren en onthouden. Elke generatie sprekers verandert de taal onbewust en het feit dat de taal steeds weer geleerd moet worden door nieuwe gebruikers veroorzaakt een selectieprocedure waarbij alleen leerbare structuren ‘overleven’. Onnodig ingewikkelde regels of woorden zullen op den duur verdwijnen en nieuwe, soms per ongeluk geproduceerde vormen komen erbij.

5. Wat is je lievelingswoord?
   
   Waarschijnlijk omdat ik net naar de VS ben verhuisd, is op dit moment mijn favoriete woord een Engels woord: ‘tofurkey’. Een blend van ‘tofu’ en ‘turkey’, vooral heel populair onder vegetariërs rondom Thanksgiving. Dit is een prachtig voorbeeld van een product van variatie, selectie en reproductie in taalevolutie: een nieuwe variatie ontstaat, deze is makkelijk te begrijpen, zelfs grappig en goed te onthouden, wordt daarom gereproduceerd etc… en zo wurmt een nieuwe vorm zich naar binnen in de taal.  

6. Engels is in Nederland steeds meer de voertaal in het hoger onderwijs. Wat vind je daarvan?
   
   Ik denk dat dit goed is. De voertaal in de academische wereld is Engels dus als we studenten willen klaarstomen voor het interacteren met een internationale gemeenschap in een bepaald vakgebied, is het handig als ze alvast het Engelse jargon beheersen.

7. Heb je een taalwens, en zoja, wat is het?
   
   Ik heb een persoonlijke taalwens en dat is dat ik graag zou willen voelen hoe het is om in een andere modaliteit dan gesproken taal te communiceren. Ik ben kort geleden begonnen met het leren van American Sign Language (ASL), maar het zal zeker nog wel een hele tijd duren voordat mijn taaluitingen in gebaren net zo natuurlijk zullen voelen als spraak, als dat al ooit zal gebeuren. Ik hoop heel hard dat ik dat niveau ooit mag bereiken.

8. Wier of wiens taalgebruik vind jij inspirerend?
   
   Spinvis. Niet alleen zijn muziek is prachtig, maar vooral ook zijn songteksten vind ik ongelofelijk mooi.

9. Welke taal zou je nog wel eens willen leren en waarom?
   
   Zoals hierboven genoemd staat ASL op dit moment bovenaan de lijst, maar ik zou het ook nog wel eens heel interessant vinden om een toontaal te leren, gewoon omdat het zo anders is en het me een super gevoel lijkt om het moment mee te maken dat je gevoelig wordt voor variaties en de taal begint te beheersen.

10. Ken je nog een leuke woordgrap, taalgrap of taalspelletje?
    
    Als je mij vraagt om een taalspelletje, dan moet ik haast wel doorfluistertje noemen. Ik gebruik dit spel vaak als voorbeeld in de context van mijn onderzoek, omdat het in wezen in het heel klein een illustratie is van het proces dat ik bestudeer met mijn experimenten over culturele evolutie. Het blijft ook altijd grappig om erachter te komen hoe het doorgefluisterde bericht na een aantal ‘transmissies’ compleet, vaak op een hilarische manier, vervormd is.