dinsdag 25 maart 2014

Elsevjee en souvenjee: malle uitspraak!

Grafoniemen zijn woorden die vanuit één spelling twee uitspraken hebben. Zoals "voorkomen". Daarvan is er een stel (zie hier), maar je hebt ook (deel-grafoniemen): bepaalde stukjes van woorden die op verschillende manieren worden uitgesproken. Het Engels grossiert daarin, met als hoogtepunt /ough/, wat op 10 verschillende manieren kan worden uitgesproken (afhankelijk van welk dialect van Engels je spreekt).  

Een voorbeeld van zo'n deel-grafoniem is -ier in het Nederlands. Omdat wij heel veel Franse leenwoorden hebben (die klakkeloos door iedereen (behalve de Speld) worden geaccepteerd (hypocriet! niet taaleigen!)) is vaak nog duidelijke te horen dat het om leenwoorden gaat: sommige woorden spreek je uit met een -jee ipv een -ier.

Zo heeft het Nederlands bijvoorbeeld:

plezier, vertier, plevier

maar ook

douanier, premier, cahier


Nou, dat is natuurlijk lache, om die woorden fout uit te spreken. Let wel: spreek de Nederlandse woorden wel uit als Frans, maar niet andersom. Als je zegt "de prumier van Nederland" in plaats van "de prumjee" vinden mensen dat al snel fout (ja, ook dat is hypocriet). Andersom is snobistisch, maar wanneer het met ironie gebeurt kan het grappig zijn. Milfje Yang bijvoorbeeld vindt het leuk om “souvenir” uit te spreken als “soevunjee”, op z'n Frans dus. En ik weet dat er mensen zijn die op dezelfde manier “Elsevjee” zeggen wanneer ze het over het tijdschrift hebben.

Participeer! Welke woorden spreek JIJ op een onverwachte manier uit?

NB: dit gaat niet over wat "beter" is of niet (beter bestaat namelijk niet), het gaat om plezier.

8 opmerkingen:

  1. Ik heb in het verleden dossier op zijn Vlaams-Nederlands uitgesproken, dus niet als dossjee. Dat vond ik toen grappig en als ik het woord nu tegenkom lees ik nog steeds dossier en niet dossjee.

    Dan nog over grafoniemen. In de eerste zin staat dat het om dezelfde gespelde woorden gaat met twee uitspraken, zoals voorkomen, maar dat moet volgens mij zijn dezelfde gespelde woorden met twee verschillende betekenissen. Voor het anders uitspreken van een woord met dezelfde betekenis als dossier (of tjello, sello) bestaat volgens mij geen woord voor. Een pseudo-grafoniem?


    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Correctie: Een grafoniem heeft dezelfde spelling met verschillende uitspraken en verschillende betekenissen. Maar valt dossier daar ook onder, dat bedoelde ik.

      Verwijderen
    2. Toch nog een aanvulling. Wat jaren terug heb ik me verdiept in dit soort dubbelzinnige woorden. Ik kende de pagina over grafoniemen van Wikipedia, maar waar zou het woord vandaan komen? De Van Dale kent het niet en noemt hetzelfde begrip een homogram en een homograaf. Ik dacht dat een van de drie woorden wellicht is gemunt door het Opperlan(d)s van Batrus, maar daar heb ik nooit een aanwijzing voor gevonden. Maar dus drie termen voor een klein woordverschijnsel. En dan zijn er nog de homoniemen en ook homofonen. En een homofoon is een woord met twee betekenissen van twee verschillende woordsoorten, zoals het woord kan, van een kan wijn en ik kan.

      Verwijderen
  2. Een docent op de UU sprak voor de grap 'magnetron' uit als /manjetron/, met de '-gne' dus net zo uitgesproken als bij 'champagne'.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Eh, 'soevunjee', op zijn Frans?!?

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Overigens wel grappig dat Nederlanders denken het woord dossier 'à la française' uit te spreken, terwijl ze niet verder komen dan [doʃe:]

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Misschien ook leuk.
    https://www.youtube.com/watch?v=Qj5XqiDPbog

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Bekende winkelketen AC-tion (tion op z'n Frans)

    BeantwoordenVerwijderen