Onder taalwetenschapprofessoren

Oh feestboek, wat ben je toch heerlijk! Vorige week verscheen overal op m’n newsfeed dit testje: welk type taalwetenschapper ben jij? Je vult een aantal vragen in en voila, er blijkt of je meer een foneticus bent of een syntactica. Zoals altijd met zo’n quizje, drijft het op een paar clichés. Die zijn leuk, want het zijn clichés over taalwetenschappers dóór taalwetenschappers. Maar het is ook leuk voor de leek, want er zit wel iets van waarheid in. Wat vindt men dus van elkaar? Wat zijn die clichés wat betreft de soorten taalwetenschap die je hebt? En wat past het best bij jou?

De Syntactica

Als syntacticus bestudeer je zinsbouw. Dat klinkt simpel, maar dat is het zeker niet: in de praktijk is syntaxis vooral veel puzzelen. In taal A zie je een bepaalde woordvolgorde die in taal B niet kan, en dat ga je dan verklaren met behulp van termen als quantifier floating, stranding, binding constraints, PRO-drop, c-command, etcetera.

Syntactici zijn dus vaak theoretisch ingesteld en houden van wiskunde en van bomen tekenen. Ze worden als slim maar wereldvreemd gezien, en ze zijn bijna per definitie Chomsky-aanhanger oftewel generativist. Ouderwets, maar nog steeds: zeg je syntax, dan zeg je Chomsky - uitzonderingen uiteraard daargelaten. Een echte syntactica wordt wild van gekke woordvolgordes, en boos of anderszins opgewonden van het Pirahã. 

De Foneticus

Het vakgebied des fonetieks bestudeert de klanken van de taal, in natuurkundige zin. Fonetiek bedrijven betekent dus meten, experimenten doen, formules opstellen, spectogrammen maken, rekenen – alles wat een natuurkundige doet. Fonetici zijn dan ook dol op empirisch onderzoek, en hebben een afkeer van puur theoretische taalwetenschap. Mompel eens tegen een fonetica dat je het programma PRAAT gebruikt (een geweldig exportproduct overigens, een van de makers is Paul Boersma, zie foto), en je hebt heur hart veroverd.

Ook dit vakgebied wordt als moeilijk gezien, dus fonetici worden beschouwd als slimmeriken. Overige kenmerken van de foneticus: ziet baby’s als proefpersonen en wordt wild van zeldzame klanken zoals de labiodentale flap en ejectieven.

De Fonoloog

In de fonologie worden ook klanken bestudeerd, maar niet zozeer op natuurkundige wijze, als wel hun rol in specifieke talen.  Het verschil is niet heel makkelijk te maken, ze kletsen er hier een flinke pagina over vol. Kort gezegd: een fonologe bekijkt welke klanken een bepaalde taal gebruikt en hoe die klanken elkaar beïnvloeden. Fonologie houdt een beetje het midden tussen theorie en empirie: je kunt van beide walletjes eten. 

Fonologen worden blij van mooie fonologische processen, bijvoorbeeld van wat er gebeurt als je –tje achter een Nederlands zelfstandig naamwoord zet. Ga maar na: soms verdwijnt er een klank (kast+tje spreek je uit als kasje, test+tje wordt tesje), soms komt er een bij (man + tje wordt mannetje), soms verandert een klank (hond+tje wordt hondje, met een andere t-klank dan normaal). Het bekendste voorbeeld (hoewel hij ook van andere markten thuis is) is natuurlijk @fonolog: Marc van Oostendorp.

De Computerlinguïst

foto: Eric Schrijver

Nerd alert! Computerlinguïsten zitten de ganse dag te programmeren. Of ze nou een corpus annoteren, een vertaalmachine in elkaar zetten, of een automatische ontleedfunctie opzetten (die drie dingen zijn trouwens sterk verwant), ze zitten te tikken. Je snapt zelf wel dat computerlinguïsten wiskundig ingesteld zijn, en daarom ook weer als slim gezien worden. Milfje's lievelingscomputerlinguist zal toch zeker Barend Beekhuizen zijn, ook bekend van het helaas nog te kleine blog Grammar of Soup.

De Sociolinguïst

Sociolinguïsten onderzoeken hoe taal werkt in sociale context, wat betekent dat ze kijken naar variatie (wie spreekt wat wanneer tegen wie?) en het proces dat daar onlosmakelijk mee verbonden is: taalverandering. Sommigen zien dit bijna als de kern van alle taalwetenschap, anderen (Chomsky) beschouwen sociale zaken als secundair en zien sociolinguïstiek bijna als pseudo-wetenschap. Het vakgebied wordt dan ook wel als soft gezien (Milfje = oneens, maar dit stukje gaat over clichés), dus makkelijk. 


Een echte sociolinguïste wordt wild van Twitter en andere ware-taal-in-context-corpora. De bekendste sociolinguïst (en volgens velen (waaronder wij (Sterre en Marten (dit is een voorbeeld van inbedding (dat hoort dan weer in de syntax thuis)))) een der groten der taalwetenschap) is William Labov.

De historisch linguïst

De historisch linguïste is, het woord zegt het al, de geschiedkundige onder de taalschetenwappers. Ze houdt zich bezig met het zoeken van oude varianten van talen in, bijvoorbeeld, middeleeuwse literatuur, en vergelijkt die met latere varianten, om te kijken hoe bepaalde taalzaken in de loopt der tijd veranderd zijn.

Je zou zeggen: dan hebben ze vast ook een stoffig imago, maar niets is minder waar. Historische linguïstiek wordt door sommigen als de kern van de taalwetenschap gezien – misschien omdat het een van de oudste subgebieden is; zo’n beetje de oorsprong van alle taalwetenschap. Een historisch linguïst gaat uit z'n dak bij een ontdekking van een goede oude bron. Tegenwoordig hebben we zelfs een Hoogleraar Historische Taalkunde van het Nederlands in de Digitale Wereld: Nicoline van der Sijs!

Nou, lezer, laat het ons maar eens weten: welk type ben jij? En als je toch bezig bent: wat voor Neerlandicus ben je eigenlijk? Voor wie niet van wetenschap houdt is er gelukkig nog dit testje. 
Ben je taalwetenschapper maar herken je jezelf in dit lijstje niet terug? Niet getreurd:, even wachten op aflevering 2: Andere TijdenTaalwetenschappers.