Kandidaat anglicisme van het jaar: huisgemaakt

We zijn inmiddels enkele dagen onderweg met het stemmen voor de verkiezing van Anglicisme van het jaar, en het is moordend spannend. Maar wat betekenen die woorden nou eigenlijk? We schreven al over flabbergasted, shinen, en copypasten maar laten we dan vandaag eens kijken naar het veelbesproken huisgemaakt. 

Betekenis De context van huisgemaakt kunnen wij niet beter uitleggen dan de nominateur Dorine: "Voor mij is het huisgemaakt, ik tref het steeds vaker aan op menukaarten. ‘Homemade’ vertalen door ‘zelfgemaakt’ dekt de lading ook niet goed vind ik. Voor mij ligt de nuance erin dat huisgemaakt uit de keuken van het restaurant komt, terwijl ik bij zelfgemaakt denk aan iets dat door een bepaalde persoon is gemaakt." Kortom, voor deze lezer is eten dat huisgemaakt is, gemaakt in een horecagelegenheid. Voor anderen kan de zelfgemaakt-interpretatie wel degelijk, lees maar hier in Trouw.

Anglicisme? Op feestboek kwamen specifiek over dit woord veel tongen los. Sommige mensen noemden het 'het enige echte anglicisme' (uitgaande van een definitie van anglicismen als leenvertalingen - wij hanteren een bredere definitie), terwijl anderen zeiden: dat is toch gewoon Nederlands, en wéér anderen dachten dat het een germanisme is. Hoe zit het?

In zowel Duits, Nederlands als Engels kun je dit woord vormen (hausgemacht / huisgemaakt / home made). Het zou kunnen dat het in deze talen afzonderlijk ontstaan is, en afzonderlijk populair geworden is, omdat dezelfde trend (zelf maken i.p.v. laten maken) zich voordoet in verschillende landen. Maar een ander scenario is aannemelijker: die kooktrend begon in de angelsaksische cultuur, en samen met de verspreiding van de trend, verspreidde ook het woord (en vertalingen ervan) zich over de wereld. In het Nederlands komt home made ook wel voor, maar huisgemaakt is een directe vertaling. Als het woord echt in het Nederlands zelf ontstaan zou zijn (dus helemaal los van het Engels), denk ik dat er eerder voor de vertaling 'zelfgemaakt' gekozen zijn.

Een manier om dit te onderzoeken is door een frequentie-onderzoekje te doen: als je kunt aantonen dat homemade op enig moment frequenter werd in het Engels en dat dáárna huisgemaakt frequenter werd in het Nederlands (en hausgemacht in het Duits), dan is dat een aanwijzing dat het om een anglicisme gaat. Maar het is moeilijk om een goed corpus te vinden om dit op te testen; het is sowieso een infrequent woord, en voedseltrends komen niet zo snel door in corpora. Vandaar dat we het bij aannemelijkheid hebben gelaten - overigens met instemming van etymologie-expert Nicoline van der Sijs. Ook OnzeTaal schaart het woord onder de anglicismen. 

Verspreiding Een simpel googletje levert meteen 334.000 hits op. Google geeft suggesties als 'huisgemaakt eten afhalen', wat suggereert dat bovenstaande betekenis klopt met wat het merendeel van de gebruikers denkt. 

Overlevingskans Hoog, want de trend om voor huisgemaakt of zelfgemaakt eten te gaan, in plaats van voor magnetronmaaltijden, lijkt me een blijvertje (maar ik weet het niet zeker, ik heb geen foodblog). Bovendien is het een woord met Nederlandse klanken en grammatica, dus makkelijk te zeggen, makkelijk te spellen, en is het mogelijk om het ook buiten het voedseldomein te gebruiken (huisgemaakte sokken).