Milfje in de VS: AAVE

Dialecten worden gesproken in een bepaalde regio, zo luiden de schoolboeken. Maar je hebt ook taalvarianten die gesproken worden door een bepaalde sociale groep (sociolecten, bijvoorbeeld elitaire taal, of hooligantaal) of door groepen met dezelfde afkomst (ook wel etnolect genoemd, bijvoorbeeld Indisch Engels). Een sociolect en etnolect in 1 in de VS is het zogenaamde Afro-American Vernacular English (AAVE), ook wel Black English genoemd, of Ebonics, wat gesproken wordt door, jawel, de Afro-Amerikaanse gemeenschap. Behalve een aantal specifieke woorden (dig, tote, seddity) kent het AAVE ook eigen grammaticale structuren. Milfje zet er een paar voor jelui op een rij.

Eerst even iets over AAVE: daar was veel over te doen. Waar bijvoorbeeld ruzie over was, was dat er een school in Oakland was, waar men deze vorm van Engels wilde leren aan kinderen. Dit kwam voort uit de gedachte dat het goed kan zijn om kinderen (deels) les te geven in de taalvorm die ze kennen, zodat ze bij vakken als geschiedenis en rekenen in ieder geval alles meekrijgen. Standaardtaal leren ze dan bij het vak Engels. Enorme massahysterie was het gevolg, terwijl het allemaal goed bedoeld was (zie Wiki voor samenvatting). Het ding was dat mensen, zoals wel vaker, dachten dat AAVE  fout en slecht en dom was, omdat het van de norm afweek, net zoals veel mensen dat nu denken over dialectsprekers. De grap is (en daar zit een les in) dat AAVE, net als bijvoorbeeld jongerentaal, wel degelijk een taalsysteem is met duidelijke grammaticale regels. Die regels zijn anders dan de regels van de standaardtaal, maar niet slechter. We pakken er een paar uit.

Ain’t Deze vorm bestaat ook in standaardtalig Engels, en is een samentrekking van am/is/are + not. In de standaardtaal betekent het zoveel als "is niet" (He ain't right). In het AAVE wordt het echter veel breder gebruikt, in allerlei constructies waarbij sprake is van een niet-doen of niet-zijn. Zo kun je bijvoorbeeld didn't vervangen door ain't: I ain't done that! Is dus niet standaardtalig, maar ook niet fout, binnen de variant. Het is anders, maar wel systematisch en volstrekt duidelijk.

Negative concord Houd jullie vast, want we komen in het domein van de dubbele negatie. Zoals we al eerder schreven, kan een dubbele ontkenning gebruikt worden om iets te benadrukken. Vergelijk het met het stapelen van woorden van overdrevenheid: "Ik vond het echt heel erg ontzettend leuk". Vergelijkbaar met "I ain't never done nothing wrong!" Als je de regels van de logica volgt zou 'niks niet' uiteindelijk 'alles wel' moeten betekenen, maar in daadwerkelijke taal is dat maar al te vaak niet zo. In AAVE is een dubbele negatie versterkend, en ook dat is weer systematisch en duidelijk.

Copula drop. Neen, dit is niet nieuw van Klene ofzo, maar dit gaat om het laten vallen (droppen) van het koppelwerkwoord, oftewel zijn-worden-blijven-blijken-lijken-schijnen-heten-dunken-voorkomen. Quoi? Gewoon, van die woorden die je tussen een onderwerp en een naamwoordelijk of bijvoeglijk gezegde zet, bijvoorbeeld 'Jan is timmerman', 'Jij bent gek'. In AAVE kun je dat koppelwerkwoord (meestal een vorm van zijn) vaak lekker laten vallen. Door deze drop krijg je bijvoorbeeld She cute, of She my sister man! Dit is niet  okee in het standaardengels, maar komt in heel veel andere talen voor.

Geen congruentie. In het standaardengels moet je werkwoorden altijd vervoegen voor persoon en tijd, bijvoorbeeld bij derde persoon in de tegenwoordige tijd moet er een -s achter het werkwoord geplakt. In het AAVE doe je dat soms wel, maar vaak niet. Dat kun je ook weer bij zo'n koppelwerkwoord doen: She be like: Aight! (in plaats van she is). Je ziet het ook in andere contexten terug, zo wordt 'has been' vaak 'been' (He been talking shit about you?), en 'were' wordt altijd 'was' (They was at home you know).

Zoals gezegd wordt van de constructies hierboven vaak gezegd dat ze fout zijn – ze zijn immers geen standaard-VS’iaans. Milfje nuance-alarm: in bepaalde omstandigheden is het niet slim om ze te gebruiken (interview met hooggeplaatste, indruk maken op taalpuristische date), maar fout? Het AAVE is een lect an sich, een prima functionerend systeem, met onderliggende regels, die gewoon net een tikje anders zijn dan die van het standaardengels. 

Meer lezen? Zie hier een stuk van Geoffrey K. Pullum, of lees natuurlijk gewoon het Boek dat erover geschreven is door Taalheld William Labov: Language in the Inner City. Veel leesplezier!