Mannetjes en vrouwtjes en baby's

Woorden betekenen meer dan je denkt. Naast hun woordenboekbetekenis, laten ze vaak namelijk ook zien wie de macht heeft, hoe sociale verhoudingen zijn. Het geeft ophef (al dan niet terecht) over het gebruik van ogenschijnlijk eenvoudige woorden als 'man' en 'vrouw' (kijk maar, Van Dale is misschien wel sexistisch!). Zelfs een ogenschijnlijk kilosimpel begrip als ‘mannetje’ blijkt bol te staan van nuances, connotaties, en diepe filosofische kwesties. Desalniettemin wordt het steeds meer gebruikt – dat is althans mijn persoonlijke observatie. Wat betekent het dan en waarom is het populair?

'Mannetje' bestaat uit twee stukken woord, met elk hun eigen betekenis: man (persoon van het mannelijk geslacht, jeweetzelf) en een aangepaste versie van het verkleinend achtervoegsel –je. Kortom: een mannetje is een kleine man. Simpel als een appeltaart. Daar staat tegenover dat we 'vrouw' en dus ook 'vrouwtje' hebben. Voor jongere medemensen hebben we geen speciaal achtervoegsel, maar een heus nieuw woord: 'jongen' en 'meisje'. Daar kan je dan nog wel 'jongetje' van maken, bij 'meisje' hoort het verkleinende deel al bij het woord (van 'meid').

Nu is mijn vriendenkring de laatste tijd nogal van de baby’s. Overal om me heen duiken jongetjes en meisjes hun moeders uit. Mij valt op dat vaders/moeders/opa’s/oma’s/verzorgers het dan bij de pasgeboren meisjes over ‘mijn meisje’ hebben, maar bij de pasgeboren jongens vaak over ‘mijn mannetje’. Dat is vreemd: waarom dan niet ook 'mijn vrouwtje' voor een vrouwelijke baby? En waarom niet 'mijn jongetje' voor een mannelijke baby?

Het gebruik van het verkleinwoord voor een baby is op zich niet zo gek. Verkleinwoorden worden namelijk megavaak gebruikt om affectie uit te drukken. In het Nederlands, maar ook in andere talen, bijvoorbeeld in deze verkleinde namen: Estrellita (sterretje in het Spaans), Shmulik (Shmuelletje, in het Jiddisj), en zie hier voor veel meer. Je ziet dat ook in een andere betekenis die ‘mijn mannetje’ redelijk recent kreeg, toen het ging verwijzen naar ‘mijn vriend/man/echtgenoot’. “Lekker met m’n mannetje op vakantie geweest!” Deze betekenis komt ook met 'vrouwtje' voor, maar dan (interessant genoeg), vooral als 'het vrouwtje': "lekker met het vrouwtje wezen stappen'.

Yolanthe en haar mannetje Wesley 

Wat dat betreft is het dus niet gek om je zoon ook een verkleinwoord toe te bedelen. Maar waarom dan niet ‘jongetje’? Ik vermoed (maar het is pure speculatie) dat het woord ‘jongen’ een te weinig stoer imago heeft. Een jongen, dat is iemand zonder haar, met een hoge stem, die nog niet naar de sportschool gaat, en niet als een echte vent af en toe een kitten redt. Ook vermoed ik dat verzorgers/oma’s/etc. juist wel de stoerheid van hun mannelijk kroost willen benadrukken. Als ze een koosnaampje gebruiken, op zichzelf al niet erg mannelijk, dan is jongetje misschien wel erg ‘kleinerend’. Een mannetje is een jong doch stoer kind. Denk ik dan. 

Maar dit leidt ons tot raadsel numero 2: waarom hoor je nooit (toch?) het equivalent ‘mijn vrouwtje’? Vermoedelijk voelt men bij een vrouwelijke baby minder de behoefte om te benadrukken hoe stoer ze is. Dat is minder een compliment – tenminste, ik vind dat wel een compliment, en velen met mij denk ik, maar cultureel gezien vrees ik dat in de lievelingscomplimentenranking bij vrouwen 'lief' boven 'stoer' staat. Bovendien benadruk je meer het volwassen aspect door 'mannetje' of 'vrouwtje' te gebruiken. Bij een man is dat cool, bij een vrouw minder. De associaties die de woorden 'man' en 'vrouw' oproepen in tegenstelling tot resp. jongen en meisje (stoer, volwassen) zijn dus voor een man positief en voor een vrouw, nouja, prima, maar niet het grootst mogelijke compliment. Terwijl, meisje, dat roept denk ik weer associaties met schattig en lief op, en dát is nou juist wel weer fijn voor vrouwen en niet voor mannen. 

Conclusie: wil je een baby complimenteren, heb het dan over een stoer mannetje of een lief meisje. Of over een leuk baby'tje natuurlijk.