Mijn leukste taalboeken

door Marten van der Meulen

Ik zal eerlijk zijn: er zijn weinig populariserende taalboeken die me kunnen bekoren. De meesten zijn of te oppervlakkig, of te veel van hetzelfde, of ze zijn slecht geschreven. Nu dacht ik laatst: ben ik niet gewoon te kritisch? Ik ben tenslotte helemaal niet de doelgroep (als taalwetenschapper). Misschien verwacht ik er teveel van. Maar weet je, ik denk niet dat dat het is. Ik ben zeker kritisch, maar ik vind dat wel terecht. Ik wil jullie, Lezers, gewoon behoeden voor oppervlakkigheid. Nu kwam ik laatst in het bezit van Taaltoerisme van Gaston Dorren, en toen dacht ik: ja! Dit is het! Een fijn boek, met diepgang. Om dit boekje te vieren (een recensie is een beetje laat, zo drie jaar na verschijning, Gaston heeft alweer een nieuw boek uit), en om te laten zien dat ik wel degelijk ook positief kan zijn, hier de zes leukste en beste taalboeken die ik de laatste jaren heb mogen lezen. In willekeurige volgorde.

1. Taaltoerisme

Zoals gezegd, het boek verscheen al in 2012, maar pas onlangs las ik het met veel plezier. Dat plezier heeft drie oorzaken. Ten eerste is er de stijl. Het leest lekker weg, omdat het informeel is geschreven, met vaak korte zinnen, met flauwe grapjes (waar ik dol op ben), met schitterende vondsten. Ten tweede zijn er de onderwerpen. Aan toch wel bekende taalfenomenen, zoals het bekende vijftig woorden voor sneeuw, wordt een verrassende draai gegeven. En ten derde zijn er óók de onderwerpen, want er komen talen voorbij waar zelfs ik als doorgewinterde pas afgestuurde taalwetenschapper nauwelijks iets van weet, zoals het Faeøroers, het Bretons en het Gagaoezisch.

2. Een sprinter is een stoptrein zonder wc (zie eerdere recensie)

Met dit boek heb ik een persoonlijke band. Ik heb namelijk weleens les gehad van de schrijver, Ronny Boogaart. Niet heel lang, maar het heeft enorme indruk gemaakt. Het gore lef om gewoon te vragen: maar waarom zeg je dat dan? Ja, de kat zit op de mat. Maar waarom meld je dat? Dat is, in essentie, waar dit boekje ook over gaat. Hoe we altijd bezig zijn met informatie op een bepaalde manier te verstrekken. Hoe we daarmee de hele boel altijd manipuleren, of we nu willen of niet. En dan heb ik het nog niet eens over de verzameling interessante grammaticale constructies die in het boekje worden besproken.

3. Verhalen over taal

Nee, het is niet omdat wij ook voor Van Dale schrijven. Dit boek is namelijk gewoon een heel fijn taalboek. Ik schreef eerder al een behoorlijk positieve recensie van dit boek, maar dat mag best herhaald worden. Verhalen over taal is veelzijdig, informatief en boeiend. Het bevat de juiste mix van historie van het woordenboek, kijkjes achter de schermen, interessante anekdotes, heuse verhalen, voor de verandering eens interessante columns van BN'ers, en natuurlijk eindeloos veel mooie woorden. En dan is het tot overmaat van haverklap ook nog eens bijzonder fraai uitgegeven!

4. Bargoens woordenboek

Zoals ik laatst al schreef, vind ik het heerlijk om woordenboeken door te neuzen, op zoek naar grappige, interessante of handige woorden. Handige woorden ben ik niet tegengekomen in het Bargoens woordenboek, maar leuke en boeiende des te meer. Je kunt het boek op een willekeurige pagina openslaan, en de heerlijkheden vliegen je als een zweefmolen van suikerspin om de oren. Karonje. Stangenpoetser. Hoefijzerbek. Maar ook interessantigheden: ik heb nooit geweten dat heitje (voor kwartje) zo wordt genoemd omdat een kwartje vijf stuivers is en de he de vijfde letter in het Hebreeuwse alfabet!

5. Groot Leenwoordenboek

Dit is denk ik een van de belangrijkste boeken in mijn taalontwikkeling geweest. Het is het enige woordenboek dat ik ken waar bijna alleen maar lopende tekst in staat. En wat voor tekst! Er staat zo ontzettend veel in over de relaties tussen talen, over de ontwikkeling van talen, over contacten tussen talen. Over waarom het onzinnig is om te puristisch te willen zijn. Het is verbijsterend in zijn compleetheid en in zijn omvang: wie dit leest weet niet alleen ontzettend veel over de Nederlandse taal, maar ook heel erg veel over de vaderlandse geschiedenis. En het mooiste van alles: je kunt het gewoon gratis downloaden!

6. Dying Words

Goed, één Engelstalige titel kan er wel op denk ik. Dit is een van de eerste boeken die ik las toen ik taalwetenschap ging studeren, en het overtuigde me totaal van het feit dat ik de juiste keuze had gemaakt. Meer dan welk ander boek dat ik ken ademt dit boek verwondering. Over de oorsprong van talen, over diversiteit. Over de conceptualisering van ideeën, over cultureel gedrag en cognitieve vaardigheden. Soms best ingewikkelde materie, maar leesbaar opgeschreven, en doorspekt met de schitterendste anekdotes. Lees dit, en kom uit je cocon: er is zoveel meer in de taalwereld dan je ooit voor mogelijk had gehouden.