Hoeveel talen worden er in Nederland gesproken?

Niemand die het weet. Hop, stukje af. Nee hoor, we zullen het nog iets verder toelichten, maar wees gewaarschuwd: een antwoord gaat u niet krijgen. Let maar eens op!

Is het waar wat we zeggen? Weet dan echt helemaal niemand hoeveel talen er in Nederland gesproken worden? Nou, laten we het bewijs eens nalopen. Je zou misschien denken dat het CBS, deze koningin der cijfers, hier cijfers over heeft. Nope, niks van dat alles. Ze hebben wel cijfers over de bevolking van Nederland en waar die zoal vandaan komt. Zo leren we hier dat er op 1 januari welgeteld 1 Vanuatuaan in Nederland woonachtig was (vet zielig!). Maar over taal zegt deze statistiek helemaal niets. Die 1120 mensen uit Ethiopië, spreken die bijvoorbeeld Amhaars of Oromo, of een van de 88 andere talen?

Hoe zit het met de taalwetenschappelijke bronnen? Men richte zich dan in eerste instantie vaak op Ethnologue: dé encyclopedie voor al uw talen. Zij geven wat cijfers over de Neerlandse situatie (hier), en ook een paar bronnen daarvoor. Maar als je die cijfers gaat vergelijken met de bevolkingscijfers van het CBS, dan valt toch wel op dat er grote verschillen zijn. 8300 sprekers van Vietnamees, 2301 mensen in NL uit Vietnam afkomstig? Misschien zijn er heel veel in Nederland geboren Vietnamese Nederlanders, kan prima, maar het verschil is opvallend groot.

Tsja, en als je dan andere bronnen bekijkt, met wisselende betrouwbaarheid, dan zie je nog veel meer cijfers (meestal zonder onderbouwing). Kijk maar hier: BBC zegt dat 0,6% van de bevolking Turks spreekt. Wikipedia (hoera!) zegt volledig bronloos dat er 40.000 sprekers van Koerdisch zijn in Nederland. Multicultureelopleiden.nl (wow) zegt dat er in de Randstad meer dan 110 talen worden gesproken. Ja, jongens, wat is het nou? Door al die cijfers zien we de echte aantallen niet meer. 

Dan de vervolgvraag: waarom weten we het niet? Het simpele antwoord is: omdat niemand blijkbaar de moeite heeft gedaan het echt uit te zoeken. Het moeilijkere antwoord is: omdat het knap lastig uit te zoeken is. Want de volgende vraag is natuurlijk: hoe komen we erachter? Ja, dat is dus vervelend. Als je onderzoek wil doen naar het Ganzen Land, dan trek je normaal gesproken een representatieve steekproef: je bevraagt een deel van de bevolking, dat representatief is voor het geheel. In dit geval is dat erg lastig, omdat je niet weet hoe je zo'n steekproef zou moeten trekken. Je weet namelijk niet precies waar je naar zoekt. Herkomst zegt wel iets over welke mogelijke talen je spreekt, maar is niet gelijk te stellen. Bovendien is het makkelijker om een Turkse Nederlander te vinden dan een Vanuatuaanse - het is hartstikke moeilijk om echt een representatieve afspiegeling van De Maatschappij te vinden.

En dan nóg een boeiende vraag, zeker in tijden van maatschappelijke relevantie voor de wetenschap: waarom is het belangrijk dit te weten? Nou, om verschillende redenen. Ten eerste geeft het inzicht in onze multiculti-samenleving. Wie wonen er nou eigenlijk in Nederland, en welke talen spreken ze? Dat weten is best handig voor bv. integratie. Stel dat eigenlijk best veel mensen (ook) Nederlands spreken, dan gaat het goed met de integratie (zou je kunnen zeggen). Ten tweede zou het handig kunnen zijn voor bedrijven en gemeenten, voorlichting en reclame. Je kunt informatie beschikbaar maken in de taal waarin het nodig is. En, belangrijkst van allemaal, info over thuistaal is van niet te onderschatten belang voor onderwijs. 

Kortom: dit schreeuwt om een flink onderzoek. Misschien iets voor de Taalunie. Die zijn (met Milfje-Marten) goed bezig met in ieder geval een beginnetje maken van het taalgebruik in Nederland (waarover later deze week meer), maar meer onderzoek is broodnodig. Helaas kan Milfje-Marten het niet doen, omdat die moet gaan promoveren op een ander onderwerp (waarover later meer). Dus, gegadigden: wie neme de handschoen op? Plekje bij DWDD lijkt me gegarandeerd!