Het Nedersaksisch, of: hoe de EU een slapende reus kan wakker maken

Door Sterre Leufkens

Lang, lang geleden (nou ja, vorige week) begon in een streek ver hier vandaan (nou ja, Assen) een historische queeste. Twee bussen met sprekers van de Nedersaksische taal doorkruisten stad en land. Tegelijk stak een arsenaaltje deskundigen, waaronder ondergetekende, provincie-, lands- en taalgrenzen over. Ze begaven zich naar het Europese hol der minderheidstaalbeleid. Met slechts één doel voor ogen: het bijwonen van de conferentie over het Nedersaksisch taal, georganiseerd door Europarlementariër Annie Schreijer-Pierik en haar koene collega Jens Gieseke. Lees hier het verslag van hun belevenissen.

Nedersaksisch

Voor wie denkt: Nedersaksisch? Wasdadan? Nou, dat is de taal die ze in noordelijke en oostelijke provincies van Nederland, en in het noorden van Duitsland gebruiken. Het heeft allerlei varianten, die je wel (her-)kent: onder andere Twents, diverse soorten Drents en Gronings, Stellingwerfs, en in Duitsland bijvoorbeeld het Oostfries. Alles bij elkaar zijn er zo’n 4,8 miljoen sprekers: vandaar de titel van de conferentie ‘Nedersaksisch, de slapende reus’. Slapend, want zoals de eerste sprekers van de dag vertelden is het gebruik van het Nedersaksisch in de afgelopen decennia nogal afgenomen. Mensen zijn dan ook bang voor het uitsterven van de taal. Ze hopen dat de EU iets kan doen, want hé, een taal die een grote groep mensen verbindt over landsgrenzen heen: dat past nog ‘ns mooi bij de Europese gedachte.

Sprekers

Maar liefst 13 deskundigen wierpen hun licht over de kwestie. Een Duitse Europarlementariër vertelde over politieke mogelijkheden om de taal te stimuleren. Twentse celebrity Anne van der Meiden vertelde over zijn bijbelvertaling, en wat die hem geleerd had over zijn taal. Socialemedia-ster Martin ter Denge betoogde dat we het Nedersaksisch moeten behandelen en gebruiken als een gewone, moderne taal. Twee studentes vertelden over hun goede ervaringen met het geven van onderwijs in het Drents. Een RTV-Oost-medewerker hield een pleidooi voor meer Nedersaksisch in de media. En ikzelf vertelde dat het geen kwaad kan om je kind in het Twents op te voeden, als dat je moedertaal is. Veel perspectieven, veel ideeën om het gebruik van Nedersaksisch te stimuleren, veel warme gevoelens en taaltrots.

Wat kan Europa doen?

Als laatste stonden twee Europarlementariërs op het programma. De Spaanse Sixto Molina bedierf de trotse pret meteen een beetje, door aan te geven dat de EU eigenlijk maar weinig kan doen. Er is een handvest minderheidstalen, met een artikel dat nationale overheden allerlei instrumenten biedt om regionale talen te beschermen en bevorderen. Maar het is aan overheden wat ze daarmee doen, legde hij uit: het verdrag legt geen wettelijke verplichtingen op, en een aantal landen heeft het verdrag überhaupt niet geratificeerd. Landen kunnen dus alsnog doen waar ze zin in hebben, en vooral laten waar ze geen zin in hebben.

Gelukkig  deed Szabolcs Horvath vervolgens wel een opbeurende duit in het zakje: de EU kan geen taalwetten voorschrijven, maar heeft wel geld. Dat geld moet wel via projecten geïnvesteerd worden. Wanneer je als ondernemende Nedersaksiër dus een goed project bedenkt, dan kan de EU dat misschien wel financieren.

Ik vond het een interessante omkering. Mensen komen naar het parlement met het verzoek: doe iets, EU, om mijn taal te redden. De EU, in de vorm van Europarlementariërs die het belang van minderheidstalen heus hoog inschatten, antwoordt in feite: de macht ligt bij landen, en die kunnen wij nergens toe dwingen. Júllie kunnen wel iets doen. Bedenk een aanpak, bedenk een project, spreek je eigen instanties (media, scholen, lokale en nationale politici) aan, en regel het. Wij staan achter je.

Hoe nu verder?

Het risico van een bijeenkomst als deze is natuurlijk dat het blijft bij mooie woorden. Warme pleidooien voor het Nedersaksisch veranderen op zich namelijk niks. Toch had ik het idee dat de verzamelde Nedersaksen hoopvol naar huis gingen. Er zaten genoeg mensen in de zaal met goed onderbouwde (ideeën voor) projecten. Als er daar 1 of 2 van gerealiseerd kunnen worden, dan is dat winst voor het Nedersaksisch. En als ik raspolitica Annie zo bezig zag, dan zit het met politiek initiatief ook wel snor. 

Dus alloh, der an! Trekt den reus de gordienen lös!