Waarom word ik altijd Martin genoemd in plaats van Marten?

door Marten van der Meulen

De marter, in het Engels ook wel Marten genoemd...

Al zo lang ik me kan herinneren word ik met enige stelselmaat Martin genoemd. Als kind vond ik dat heel erg: waarom zeiden mensen mijn naam toch niet goed? Ik vond het ook altijd heel ongemakkelijk om mensen te verbeteren. Inmiddels ben ik ouder, wijzer, en vooral gewend aan dat het fout gaat. Bovendien vind ik in toenemende mate taalfouten, zelfs over mijn eigen naam, eerder interessant dan irritant. En dus dacht ik laatst, toen iemand De Fout weer eens maakte: hoe komt het eigenlijk dat dat fout gaat? 

Vaker

De voordehandliggende en veelgehoorde verklaring is dat de naam Martin vaker voorkomt dan Marten. Dat is in ieder geval een vaststaand feit: een blik in de Voornamenbank leert ons dat de naam Martin als 1e naam in 2014 meer dan 20.000 keer voorkwam, tegen slechts iets meer dan 6600 keer Marten. Eigenlijk niet eens zo'n heel groot verschil, maar misschien speelt het voorkomen van Martin in Engels en Duits ook nog een rol. Martin komt in ieder geval in het Nederlands dus ongeveer 3 keer zo vaak voor, maar is dat genoeg om de foute keuze te verklaren? Ik weet het niet...

Zelfs als dit een verklaring is, dan is die nog wel boeiend om verder te bekijken. Blijkbaar kiezen we (tenminste in dit geval), wanneer we niet zeker weten of we iets helemaal goed hebben gehoord (daar gaan we voor het gemak maar vanuit), voor de meest frequente vorm. Dat is niet zo heel vreemd, intuïtief: als je moet gokken, kun je het best gokken op iets wat waarschijnlijk is dan op iets wat onwaarschijnlijk is. 

Bovendien zijn veel taalwetenschappers het erover eens dat frequentie een belangrijke rol speelt in taal. Vormen die vaker voorkomen gedragen zich anders dan zeldzame vormen, bijvoorbeeld wat betreft taalverwerving, opslag in je hoofd en taalverandering. Maar het punt blijft: is 3 keer zo veel dan genoeg om voor Martin te kiezen? Is er een drempel waarbij mensen voor de meer voorkomende vorm kiezen? Je zou dit leuk kunnen testen in Friesland, waar Marten nog steeds (volgens mij) wél meer voorkomt: maken mensen daar minder fouten?

Of is er iets anders aan de hand? De tweede klinker van de naam Marten, uitgesproken als 'uh' is de bekende onbeklemtoonde klinker, schwa voor intimi. Het bevat een niksige klinker, die geen nadruk kan hebben (in het Nederlands). Zou het kunnen dat we bij een woordpaar met i/schwa kiezen voor de sterkste klinker? Frequentie speelt dan misschien ook wel een rol, maar een ondergeschikte. Ik kan zo snel geen ander woordpaar bedenken waarbij beide woorden voorkomen (Stevin/Steven... mwah), maar misschien helpt een van onze goedgeïnformeerde lezertjes? Daarop aansluitend: komt deze spraakverwarring alleen voor bij klanken die relatief dicht bij elkaar liggen? 

Woordbeeld

Bovenstaande kan echter nog steeds niet de hele uitleg zijn. Dit verklaart namelijk alleen waarom in gesproken interactie juist de meestfrequente vorm wordt gekozen: onze hersenen zijn lui, en kiezen de Frequente Weg of de sterkste klinker. Maar er worden ook vaak fouten gemaakt in geschreven taal, zoals laatst gebeurde. In een bericht van slechts 33 woorden stond twee keer mijn naam, en toch werd ik Martin genoemd. Dat vind ik opvallender: je zíet de naam Marten staan, en schrijft toch Martin. Het kan hier natuurlijk ook om frequentie gaan, maar dan nog: dat je het verschil tussen i en uh niet hoort, dat is één ding, maar dat je ook een afwijkend woordbeeld niet waarneemt, dat is wel kras. 

Het gaat namelijk om twee verschillende delen van taal, je gehoor en je leesvaardigheid. Misschien laat dit wel zien dat die twee delen helemaal niet zo verschillend zijn. Misschien is het stukje Martin/Marten wel als blokje opgeslagen in ons hoofd, en wordt dat op dezelfde manier geactiveerd wanneer we lezen of luisteren. Best interessant! We gaan hier overigens naar gebieden van de taalwetenschap waar ik weinig kaas van heb gegeten, maargoed, speculeren mag altijd. Al wie wete hoe of dat het zit, die vervoege zich hier.

Ontboezeming

Zijn jullie er nog? Mooi. Dan kan ik besluiten met een persoonlijke ontboezeming (al is het maar om dat schitterende woord te gebruiken). Dit stukje is namelijk op twee manieren ontzettend belangrijk voor me. Ten eerste zat ik vroeger echt best in mijn maag met die fout uitgesproken/geschreven naam. Hiermee ben ik er echt overheen, lekker therapeutisch dus. Ten tweede raakt dit stukje aan de kern van wat Milfje voor mij symboliseert. Taalfouten kunnen vervelend zijn, maar door ze te bestuderen is het mogelijk taal beter te begrijpen. Daarom wil ik taalwetenschapper zijn. Ik wil geen missionaris zijn, maar ik hoop door mijn enthousiasme over het bestuderen van fouten jullie lezertjes te laten zien hoe leuk taalkunde is. Leve taalfouten!