Een serieuze discussie over spellingsverandering

Door Sterre Leufkens

Hebben jullie laatst Halbe Zijlstra in Pauw gezien? Hij probeerde uit te leggen waarom Zwarte Piet langzamer moest veranderen. Sophie Hilbrand vroeg hem wat het gevaar was van roetveegpieten op tv. Na lang stamelen kwam Halbe niet verder dan dat zijn zoon verward zou raken van de diverse soorten pieten, en dan zou kunnen zeggen ‘He, wat gek’. Dat is dus het gevaar van een verandering in pietkleur.  

Over naar het domein der spelling. Maurice de Hond pleit in de Volkskrant vandaag voor het afschaffen van de ei en de ou: alle woorden met een ij- of een au-klank zouden we voortaan met een ij en een au schrijven. Dat scheelt onderwijstijd, die nuttiger gebruikt kan worden.

De honende reacties op sociale media waren te verwachten – spellingsverandering is misschien wel net zo gevreesd als pietverandering. Wat me vooral opviel: o-ve-ral gaan mensen in hun reactie fonetisch spellen. Hier een paar geanonimiseerde tweets en facebookposts.

- Ik gaa fandaag de heele dag tiepen in mauries de honttaal. Suuperierietant maar soo wennen we er fast aan.

- wat een ijkel die mauries

- ik fint di hoofletters nog best oferbodig.
- Onderweisvandalen bepalen. 
- kijgaaf plan van aude opiniepijler
- Ijgenlijk zau je hem de auderlijke macht moeten ontnemen. En tellen kan hij ook al niet.

Mensen, kom nou. Drogredeneringalarm. Maurice de Hond pleit voor afschaffing van de ei en de ou. Niet voor totale loslating van alle spellingsregels of foneties spellen. Zelfs als we alle spellingsregels per decreet zouden afschaffen zou er waarschijnlijk niet opeens anarchistisch gespeld worden: mensen willen over het algemeen graag begrepen worden en zullen zich daarom automatisch aan elkaar aanpassen (daarover hier meer).

En dan nog iets: al zou onze spelling ontaarden in een ongelofelijke wanorde waarin iedereen zijn eigen regels begint te gebruiken en d/t’s en ei’s en q’s en #$*'s overal doorheen mietert, dan NOG zou het geen verschil maken voor de Nederlandse taal. Taal, dat is een systeem van klanken, woorden, grammatica. Je kunt een taal noteren, maar hij wordt er niet warm of koud van wanneer je het niet doet. Zo heeft taal millennialang bestaan zonder dat er überhaupt schrift bestond, en zijn er ook nu veel talen die niet geschreven worden en toch gewoon functioneren.

Dus, ik doe even de Hilbrand en vraag jullie: wat is het gevaar van afschaffing van ei en ou? Wat gaat er mis als we dat doen? Wie of wat wordt er slechter van?

Het enige dat ik kan bedenken is dat er in een aantal gevallen ambiguïteit zal ontstaan. Als we Maurice’ plan uitvoeren kun je voortaan niet meer het verschil zien tussen opiniepijler en opiniepeiler. Je krijgt meer homoniemen, zoals die gevallen heten. Maar de grap van homoniemen is, dat de context vrijwel altijd uitkomst biedt. Kijk maar: onze taal zit vol van homoniemen, en daarbij gaat het vrijwel altijd goed. Neem bank(zitmeubel)/bank (financieel instituut): bij mijn weten nooit een probleem. 

Maar oké, er zijn vast voorbeelden te bedenken waarbij de ambiguïteit zelfs met context erbij onoplosbaar is. Een echt relevante vraag is dan: rechtvaardigt dat probleem de onderwijstijd die we aan ij/ei en ou/au besteden, en de moeilijkheden waarmee we dyslectici opzadelen? 

Laten we daar gewoon eens echt over nadenken. Als je spelling belangrijk vindt, dan vind je dit toch op z'n minst een serieuze discussie waard? Kap met de makkelijke spellinggrapjes, en kijk er serieus naar.