Make America Great Again: geweldige slogan voor de taalkunde

door Marten van der Meulen

Stel dat de Amerikaanse presidentsverkiezingen puur en alleen zouden gaan over hoe taalkundig interessant de campagneslogan is. Wie zou je dan hebben gekozen? Nou, daar zou ik geen seconde over na hoeven denken. Dat komt deels omdat ik de slogan van Hilary überhaupt vergeten was (Stronger Together, oja). Maar het komt vooral door de schier eindeloze reeks aan nieuwe zinnetjes die de slogan van Trump heeft voortgebracht. Make America Great Again: je kunt alle kanten op.

Waarom vergeten?

Het feit dát ik de slogan van Hillary vergeten was, is op zichzelf al best interessant. Het leidt namelijk naar een interessante tegenstelling. Aan de ene kant zou Stronger Together makkelijk te onthouden moeten zijn, omdat het zo'n simpel en gewoon zinnetje is. Maar daar zit nou ook juist de zwakte: de slogan is generiek, het had ook over een willekeurig ander onderwerp kunnen gaan. Neem Obama's Change We Need. De vorm van dat zinnetje is een beetje onverwacht: je zou misschien eerder willen zeggen We Need Change, al betekent dat iets anders. Of je zou toch het lidwoord erbij willen, The Change We Need.

Misschien is het zo met slogans (maar nu ga ik ver buiten mijn comfortzone) dat je een mate van minimal counterintuitiveness moet hebben. Dat idee komt uit de cultuurwetenschappen: ideeën worden beter overgedragen als ze een onverwacht element hebben, maar niet té onverwacht. Dat zie je wanneer je de geschiedenis van verhalen bekijkt. Neem Roodkapje. Ik ben intiem bekend met ongeveer 200 versies daarvan (die ik allemaal overtypte om dit corpus te helpen bouwen). Wat je daarin ziet is dat door de tijd bepaalde elementen veranderen. Wat Roodkapje bij zich heeft bijvoorbeeld, dat is eerst wijn, en later worden dat koekjes. Die verandering kan in kleine stapjes plaatsvinden, omdat er niet opeens iets heel raars wordt meegenomen. Tenminste, Roodkapje kán wel in een bepaalde navertelling iets heel onverwachts meenemen (een po'boy met oesters om maar iets te noemen), maar de kans dat het dan wordt doorgegeven is heel klein.

Make America Great Britain Again

Maar laten we nu toch vooral gaan kijken naar de die slagzin van Trump, en waarom die het tot instant taalgeschiedenis heeft geschopt. Make America Great Again is mooi, want je kunt delen van de spreuk aanpassen, zodat de betekenis anders wordt, terwijl de constructie herkenbaar en krachtig blijft. Dat kan door het woordje America te vervangen, of door Great te vervangen. Zo dus:

Make X Great Again / Make America X Again 

Beide gevallen leveren veel mooi materiaal op. In de eerste categorie vinden we bijvoorbeeld:

- Make Radiohead Great Again
- Make Reading Great Again
- En een lekker internationale:

In groepje twee zijn ook pareltjes:

- Make America Read Again

- Make America Great Britain Again

Een prachtige is de plugin Make America Kittens Again (die vervangt alle foto's van Trump door kattenplaatjes). Die is grappig, want op twee manieren onzinnig. Ten eerste kun je van een land geen groep jonge dieren maken, en ten tweede was er nooit een tijd dat America kittens was. En dat is nou juist het vroeger-was-alles-beter-uitgangspunt van de originele leus. Wanneer dat moment van Greatness dan precies was, dat blijft onduidelijk. 

Make X Y again

En ga zo maar door. Een deel van de lol komt van het herkennen van het origineel. Als jij nu iets zegt als Make Mexico Great Again, dan weten mensen dat het een grapje is dat gebaseerd is op Trump's slogan. Belangrijk is wel dat je het origineel moet kunnen blijven herkennen. Hoe ver kun je hiermee gaan? Nou, nog wel verder dan één element vervangen. Je kunt er namelijk ook twee vervangen, zoals GeenStijl hier doet: Make Dutch Roads Safe Again. Of zoals dit petje, dat zegt Make Racism Wrong Again. Of natuurlik het merkwaardig zichzelf-tegensprekend Make Baseball Caps Blank Again. Het lijkt erop alsof je de constructie dus nog algemener kan maken: Make X Y again, waarbij de enige eis is dat X een zelfstandig en Y teen bijvoeglijk naamwoord is. Hoewel, je kunt er misschien ook wel frasen inplakken: Make Orange the new Black Again, kan dat nog volgens jullie? Het klinkt vreemd, maar het lijkt mij nog wel herkenbaar.

Kun je nóg verder gaan? Misschien Z X Y Again, waarbij Z een werkwoord is? En niet zomaar een werkwoord, maar een werkwoord dat een meewerkend voorwerp krijgt, anders werkt de constructie niet. En daar zijn er niet zo heul veul van. Herkennen mensen het nog als zijnde gebaseerd op de slogan van Trump? Ik denk het wel: als je zegt Give People Bread Again, dan is de link door de constructie nog duidelijk, zeker als de context klopt. Maar als je de laatste voorstellen ziet die hier worden gegeven, dan herken je de constructie van de slogan zelf niet meer. Het enige dat blijft is de context (rood petje, iets over een land).

In het Nederlands?

Nog een vraag: zou je dit ook in het Nederlands kunnen doen? Ja, dat kan. De constructie krijgt alleen een andere woordvolgorde, en daardoor verzwakt-ie wel, qua herkenbaarheid. Het wordt namelijk: Maak Nederland weer groot. En doordat je niet X en Y naast elkaar hebt, wordt het geheel minder pakkend. Maak Nederland groot opnieuw, dat klinkt behoorlijk idioot.

Zo is er toch nog iets leuks voortgekomen uit de Amerikaanse verkiezingen (sprak hij met de moed der wanhoop). Maak Milfje grootser nog: ik zie jullie creatieve inzendingen graag in de reacties verschijnen!