Wanneer gebruik je sic?

Sicke sik [sic]

Vorige week viel me een primeur te beurt. Onderzoek waar ik een belangrijke bijdrage aan had geleverd, werd breed uitgemeten in de kranten. Zelfs het hoofdredactionele commentaar in de/het NRC ging erover. Daar stond echter het volgende, vreemde zinnetje in:

"Maar nee. Onderzoek van het Amsterdamse Meertens Instituut en de Universiteit Gent, vervat in het rapport De staat [sic] van het Nederlands, wijst uit dat het Nederlands sterk staat."

Wat doet dat sic daar? Laten we het daar eens over hebben. Spoiler: het wordt hier foutief dan wel ernstig ongebruikelijk gebruikt.

Wat betekent sic?

Laten we bij het begin beginnen. Wat betekent dat woord eigenlijk, en hoe wordt het gebruikt? Sic is een Latijns woord dat 'zo' betekent. Het is ook het eerste woord van een gezegde, sic erat scriptum: zo was het geschreven. Het wordt gebruik in citaten, om aan te geven dat iets in het citaat niet helemaal klopt met wat de schrijver (niet van het citaat, maar degene die het citeert) zou zeggen of schrijven. Dat kan een spelfout zijn, of een andersoortige taalfout, of een feitelijke fout, of zelfs iets ironisch. Hier staan wat voorbeelden. Sic geeft dus aan dat hoewel degene die het citaat aanhaalt er het zijne van denkt, hij het origineel respecteert. Sic is een bastion van betweterigheid: het is eigenlijk een afkorting voor "nee ja sorry zo stond het er echt ik verzin dit niet dom he nou ja wij kunnen er ook niks aan doen wij nemen gewoon het citaat over maar wij weten eigenlijk beter dat moet je goed begrijpen knipoog".

Wat betekent sic hier?

Terug naar het citaat uit de/het NRC. 'Sic' slaat terug op het voorafgaande woord. Dat is hier 'staat'. Als we de manier waarop het in de NRC staat namelijk vergelijken met de titel van het rapport zoals het in het rapport staat, dan zien we twee verschillen:

1. Staat is met een hoofdletter, in het hele rapport.

2. Hoewel in de lopende tekst telkens een lidwoord wordt gebruikt, luidt de titel van het rapport 'Staat van het Nederlands', zonder lidwoord.

Aha! Ik denk dat je allebei die dingen als fout zou kunnen ervaren. Het gebruik van hoofdletters in koppen wordt wel gezien als een recente innovatie, onder invloed van het Engels. En ook het weglaten van het lidwoord kun je als fout zien. Hoewel, in een ander artikel viel me op dat de/het NRC het heeft over een rapport dat Staat van het MKB heet. Zonder sic, zonder lidwoord. Gewoon overgenomen. Inconsequent, of vreemd...

Het gekke is alleen, dat áls je sic gebruikt, je wel de originele fout moet laten staan. En dat is hier juist niet gebeurd! Dus óf de schrijver snapt niet hoe sic werkt, of er is iets anders aan de hand. Wat dat andere zou kunnen zijn weet ik niet. Het enige wat ik kan bedenken is dat de commentator aanstoot neemt aan het gebruik van het woord 'staat'. Misschien denkt hij/zij dat het een anglicisme is? State of Dutch? Misschien zou het volgens NRC eigenlijk '(toe)stand' moeten zijn? Dat kan het haast niet zijn: 'staat', in de betekenis van 'toestand, hoe het ervoor staat' komt al in de 13e eeuw voor. 'Stand' als in 'gesteldheid' ontstaat pas een eeuw later. 

Ik tweette vorige week naar NRC, maar ik heb nog niks gehoord. Hoe het ook zit: ik snap er geen siccepit van (yeah). Wat denken jullie dat er aan de hand is? En gebruiken jullie zelf weleens sic?