Hoe spreek je oregano uit?

Door Marten van der Meulen

Milfje is nu bijna vijf jaar oud. In die tijd hebben we nu bijna 500 blogs geschreven. Dat valt misschien in het niet bij de inmiddels meer dan 2000 stukjes die MvO heeft geblogd (van harte Marc!), maar wij vinden het toch een prestatie. Nu stelt blogspot je in staat allerlei statistieken te lezen over je eigen blog. Zo weten we bijvoorbeeld dat we ongeveer een half miljoen page views hebben gehad in vijf jaar. En we weten dat het succesvolste stukje dat we hebben geschreven gaat over de uitspraak van quinoa. Dat is al best een tijd zo. Nu zijn er nog wel meer van dat soort uitspraakkwesties, waar we er ook een paar van hebben behandeld (cello, sriracha). Maar één heet hangijzer hebben we laten liggen. Tot ik laatst het zakje kreeg dat op de foto te zien is. Toen wilde ik een antwoord schrijven op de vraag: hoe spreek je oregano uit?

Eerst even kort iets over de oorsprong van het woord. Die is namelijk anders dan je dacht. Wij, en velen met ons (echt, we vroegen het ze) associeren oregano met Italiaans. In die keuken gebruik je het kruid tenslotte. Maar 'oregano' is, zo leest ons, het laatst geleend uit het Spaans, dat het kreeg uit het Latijn, dat het kreeg uit het Grieks (alwaar het ontstaan zou kunnen zijn als samenstelling van oros 'berg' en ganos 'glans', prachtig toch). Maar of het in het Grieks origineerde is dan ook nog maar de vraag - misschien hadden die het kruid ook weer op de markt gekocht en het woord uit een andere taal gehaald. Hoe dan ook, uit het Italiaans lijkt het niet te komen, ook al denkt Jan en Alleman dat (Google denkt overigens ook van niet).

Maar dat wilden jullie natuurlijk helemaal niet weten. Jullie willen dat wij nu eens en voor altijd bepalen wat de 'juiste' uitspraak is van oregano. Nou, ik heb slecht nieuws voor jullie. Er is geen enkele reden om te zeggen dat de ene of de andere uitspraak absoluut de juiste is. Voor alle varianten zijn argumenten aan te voeren. Wat voor jou de juiste is, hangt af van welk argument jij doorslaggevend vindt. Sowieso is het goed om te reflecteren op de vraag waarom er maar één uitspraak goed zou moeten zijn. Er kunnen toch ook meerdere goede uitspraken zijn? 

Meerdere varianten

Ik schreef hierboven dat er meerdere varianten zijn, elk met zijn eigen argument. Volgens mij komen er drie uitspraken voor, waarbij twee elementen variatie kunnen vertonen, te weten de klemtoon (zoals het pakje op de foto al suggereerde) en de uitspraak van de g. Het beste is om ze even een voor een af te gaan. 

1. o-re-ɣA-no*. Vernederlandste variant qua klemtoon en klanken.

2. o-RE-ga-no**. Niet aangepast, zoals het in de brontaal klinkt. 

3. o-re-GA-no. Vernederlandst qua klemtoon, niet qua klank.

Nu is er nóg een verschil in uitspraak, in ieder geval bij mij als ik het woord zo voor me uitspreek. De r is niet hetzelfde bij variant 1 ten opzichte van 2 en 3. Bij 1 is die 'gewoon' (bij gebrek aan beter woord), dat wil zeggen het is de r die ik uitspreek in de meeste Nederlandse woorden (ree, raak etc.). In 2 en 3 echter doe ik een soort flap (1 keer klapperen, in plaats van een aantal milliseconden lang laten wapperen). Dit is natuurlijk ook interessant: een correlatie tussen de uitspraak van de g en van de r. Volgens mij ben ik niet de enige die dat doet - ik heb in ieder geval nog niet de variant gehoord waarbij de g hard werd uitgesproken (op z'n Engels/Spaans/Italiaans), maar de r trillend (op z'n Nederlands).

Waarom?

Ik heb er de laatste tijd op gelet, en ik heb het idee dat alledrie de uitspraken voorkomen. Persoonlijk gebruik ik volgens mij vooral variant 3. Niet omdat ik daar een beargumenteerde voorkeur voor heb, maar gewoon omdat ik dat onbewust zo doe. Misschien (hypothese-alarm!) is dat sowieso een patroon: als je er niet bij nadenkt, dan spreek je een woord op z'n Hollands uit (sello, sieratsja, gorizo). Alleen als je een bewust keuze maakt stap je over op de uitspraak zoals die in de brontaal is. Of zoals jij dénkt dat die in de brontaal is, of in de taal waarvan jij denkt dat het de brontaal is. 

Want dat zijn de argumenten die je kunt aanvoeren. Je kunt zeggen, dat je vindt dat leenwoorden zich moeten aanpassen aan onze taal. Of je kunt vinden, dat je een woord moet uitspreken zoals dat in de brontaal moet. Dat argument gebruiken mensen wel om sjoriso te zeggen voor chorizo, of Valencia met een B aan het begin. Overigens wordt in dit soort gevallen zelden écht de originele uitspraak gebezigd. Vaak gaat het om een Nederlandse interpretatie van de anderstalige uitspraak (zie Mumbai).

Daar staan we dan. Er is variatie, en het komt allemaal neer op de vraag of je wil dat leenwoorden zich aanpassen aan het Nederlands, of dat je wil dat je de originele uitspraak recht doet. Nogmaals: er is geen enkele harde reden om voor het een of het ander te kiezen. Het is niets meer dan een kwestie van smaak. En het is misschien een beetje een kwestie van context. Daar kun je je keuze namelijk vanaf laten hangen: als je indruk wilt maken op je date kun je je talenkennis illustreren met een Italiaans klinkende uitspraak (en vertel er dan vooral bij dat het woord eigenlijk uit het Spaans-Latijn-Grieks komt en 'dat wat glanst in de bergen' betekende). Maar ben je bij je matties in Maassluis en wil je niet te snobistisch overkomen, dan ga je gewoon voor optie 1. 

Zeg mij hoe je oregano uitspreekt, en ik zeg je wie je bent!


*Dat tekentje is het symbool voor de g van goed.
**Deze g klinkt als de g in het Engelse good.