maandag 9 april 2018

De beste moppen zijn taalmoppen

Door Sterre Leufkens

Houden jullie ook zo van humor? Dan heb ik een tip voor jullie: ga eens naar de site van de Okki, het tijdschrift voor kinderen. Daar hebben ze een speciale pagina met allemaal moppen. Fantastisch is het! En wat blijkt: meer dan de helft van de moppen die er staan, gaan eigenlijk over taal. 



Als kinderen hun moedertaal verwerven, leren ze van alles. Ze leren klanken  of gebaren herkennen en produceren, ze gaan een heleboel woorden onthouden, grammaticaregels correct gebruiken, de gebruiksregels goed toepassen (zeg je u of jij, hoe val je iemand succesvol in de rede), en ga zo maar door. Een van de lastige dingen daarbij is het omgaan met ambiguïteit. Woorden en zinnen hebben vaak meerdere mogelijke betekenissen, en je moet als taalgebruiker gewoon maar even uit de context afleiden welke betekenis bedoeld wordt. Dat doe je door na te denken en aannames te doen over de bedoeling van de spreker. We schreven daar al eerder over, en ook nóg eerder.

Pragmatische regel

Neem bijvoorbeeld deze mop:

De meester vraagt aan Dries: “Noem eens vijf dieren uit Afrika.” Dries: “Twee apen en drie leeuwen, meester.”

Even: sorry, ik weet dat grappen analyseren irritant is en de humor doodt, maar het moet even, om m'n punt te maken. Het punt is namelijk dat deze mop berust op de betekenismogelijkheden van 'vijf', in combinatie met een pragmatische regel: dat alles wat een taalgebruiker zegt in principe relevant is voor het gesprek. Vragen naar 'vijf exemplaren van hetzelfde beest' (of 2 van de ene en 3 van de andere soort) is vrij zinloos - waarom zou de meester dat in vredesnaam vragen? Dries zou, als hij zich verplaatste in de meester, prima kunnen weten dat die 'vijf verschillende dieren' bedoelt; anders is de vraag irrelevant. De grap is dus dat Dries de vraag niet volgens de gebruikelijke aanname van relevantie beantwoordt, maar een andere betekenismogelijkheid gebruikt. Semantisch correct, maar pragmatisch afwijkend. Lachen!

Hetzelfde principe vinden we in deze mop:

De juf zegt tegen de klas: “Schrijf 100 woorden over je lievelingsdier.” Ella heeft geen idee. Ze begint maar te schrijven: Vorig jaar is mijn kat weggelopen en mijn ouders hebben hem de hele nacht geroepen: poes, poes, poes, poes…

Wederom bedoelt de juf, natuurlijk, 100 verschillende woorden, anders is de opdracht zinloos. Ella snapt dat niet of doet alsof en gebruikt lekker steeds hetzelfde woord. Het is vast geen toeval dat in beide moppen een kind al dan niet per ongeluk de woorden van een juf of meester verkeerd interpreteert: lekker grote mensen plagen blijft natuurlijk leuk...

Regels breken = humorrr

Oké, nog eentje dan. 

Klaas komt op een feestje. Hij vraagt netjes of hij binnen mag komen. “Natuurlijk,” zegt de jarige. “Maar ik heb vuile voeten,” zegt Klaas. “Geeft niet,” zegt de jarige. “Je hebt toch schoenen aan?”

Schuddebuiken maar! Uiteraard bedoelt Klaas dat zijn schoenen vuil zijn - als alleen zijn voeten en niet zijn schoenen vies waren, dan was zijn hele uitspraak compleet irrelevant. De jarige in deze mop negeert weer eens de pragmatische gebruiken, en dát is grappig, of je nou 6, 32 of 98 jaar oud bent. 

Wat leert dit alles ons? Dat kinderen in Okki-leeftijd (6-8 jaar) druk bezig zijn met het verwerven van taalgebruikspincipes, en dan vooral met het achterhalen van de bedoelingen van andere sprekers. Dat het leuk is om die principes aan je laars te lappen. Zie bijvoorbeeld ook: "Mag ik het zout?" "Ja (geeft het zout niet)." Maar vooral leert het ons dat kinderen  humor hebben.

9 opmerkingen:

  1. Taal plus logica.

    "Schat, wil je even melk halen bij de supermarkt? En als er nog brood is, dan graag twee."

    Man komt thuis met twee melk.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. De de grootste taalgrap ip deze pagina is natuurlijk het feit dat een volwassen vrouw zich schaamteloos 'Milfje' noemt.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. ... Google maar ff he jongen, dan kom je er wel achter waarom we ons zo noemen.
      ~ de mannelijke helft van Milfje

      Verwijderen
    2. Ach, ik heb net wel gelezen (op jullie site!) dat iedereen gelijk heeft ;)
      Dus als meneer dit een grap vindt, lach ik vrolijk met hem mee :) :) :)

      Verwijderen
  3. Dit is mijn soort humor: dingen letterlijk oppakken als het niet de bedoeling is. Ofwel: heeft iets een dubbele betekenis: pak de verkeerde.
    en dan krijg ik steeds het verwijt dat ik droge humor heb....

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Dank voor die leuke weblink; de eenvoudige en onschuldige humor is een verademing. En sommige zijn echte taalpareltjes:
    Wat voor kleren draagt een clown?
    Een lolbroek en een grapjas!

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Taalles. De meester vertelt: woorden die met on beginnen hebben vaak een ongunstige betekenis. Het woord ongunstig zegt het zelf al. Wie kent nog meer van die woorden? Jantje steekt zijn vinger op: Onderwijzer

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Niet alleen bij kinderen. Ook mijn partner Rob, Chinees uit Batavia, ook na de revolutie nog opgegroeid met Nederlands als moedertaal, ziet vaak 'de andere werkelijkheid'.

    Xxx : Wat eten we vandaag?
    Rob: Kauwbare dingen.

    Xxx: Ik moet mijn huis opeten.
    Rob: Begin dan met het behang.

    Xxx: Mag ik een sherry?
    Rob: Droge of vochtige?

    Xxx: Heb je ooit armoede gekend in Indonesië?
    Rob: Soms was er geen roomboter.

    Xxx: And how much do you earn?
    Rob: Oh, I earn a lot. More than I can count.

    Xxx: Jij bent toch ook niet blank? Eigenlijk moet je ook naar onze
    vergadering van allochtone werknemers komen.
    Rob: Ik ben niet blank, ik ben niet bruin. Ik kom uit het Rijk van het Midden.

    Xxx: Ik hoop dat die eenden onze portiek schoon houden. Verderop hebben
    ze alles vies gemaakt.
    Rob: Ja, dat loopt hier maar rond zonder luiers.

    Xxx: Onze hond is ziek geworden na het eten van een pil van de dierenarts.
    Rob: Het was toch niet de morning-afterpil?

    Xxx: Mijn vrouw ontwerpt huizen voor de gemeente.
    Rob: Ik ook, maar ze worden nooit uitgevoerd.
    Xxx: Wat ontwerp je dan?
    Rob: Luchtkastelen.

    Xxx: U bent de eerste Chinees in onze buurt.
    Rob: Ja, wij Chinezen zijn veel. Wij hebben moeite om niet overal te zijn.

    Xxx: Geen tafel meer vrij. Mag ik aan jullie tafel zitten?
    Rob: Ja, maar niet te dichtbij. Anders krijgt u mijn streken.

    BeantwoordenVerwijderen