Het werkwoord VARren

door Marten van der Meulen

Ik was de afgelopen dagen in Engeland, en dus volgde ik het WK voetbal op de BBC. Ik begon er lekker een beetje in te komen: spannende wedstrijden, rare regels (door op gele kaarten), ik vermaakte me prima. En er is altijd de kans op een leuke taaluiting: voetbal staat bekend om z'n nieuwe woorden, uitdrukkingen in een nieuw jasje en heel specifieke interpretaties. En inderdaad: op een gegeven moment zag ik zowaar een werkwoord dat ik nooit eerder had gezien!

Hoera! In het Engels, ok, maar je kunt er donder op zeggen dat dit woord in deze betekenis ook in het Nederlands wordt gebruikt. Daar hadden we natuurlijk die geschreven vorm al wel. 'Varen' is simpelweg het meervoud van 'var', wat 'jonge stier' betekent (vooral bekend uit de bijbel). Als werkwoord bestond dit echter nog niet, en bovendien heeft het een andere herkomst. 

Deense politici snappen niks van Deens leren

Door Sterre Leufkens

Op dit blog houden we ons het liefst zo min mogelijk met politiek bezig, want als je daar eenmaal aan begint, dan escaleert het al snel de pan uit en dan gaat het allemaal niet meer over taal. Toch wil ik vandaag aandacht besteden aan een stukje politiek, en wel aan nevenstaand lijstje, wat me op Twitter onder ogen kwam. Het is een vertaling van ideeën over migratie van de Deense sociaaldemocratische partij, waar PvdA'er Asscher onlangs ging praten om te kijken of hij en zijn partij er iets mee kunnen. Je kunt over alle punten op het lijstje behoorlijk discussiëren (loyaal aan de Deense samenleving?!), maar dat laat ik even aan anderen. Ik wil het op dit taalblog slechts hebben over het een-na-laatste punt: 

'Kinderen mogen niet naar de lagere school als ze geen vloeiend Deens spreken.' 

Watwatwat? Wat is dát nou weer voor larie, zever en zotteklap? Zonder over politiek te praten is hier taalkundig ook wel het een en ander over te zeggen.

Afgekorte plaatsnamen

Zoals genoegzaam bekend is Milfje ook muzikant, en in die hoedanigheid waren we afgelopen weekend in het pittoreske Sint Anthonis (Noord-Brabant). Aldaar aangekomen spraken we vol naïvité natuurlijk die naam volledig uit: als Sint-An-tóó-nis. Besmuikt werden we echter en masse door de lokale bevolking gecorrigeerd: de juiste uitspraak is Sintunnis! Of zelfs Stunnis, als je het écht goed wilt doen!

Verbluft volgden wij deze lokale gewoonte. We kenden deze eigenlijk vooral van Engelse plaatsnamen. Daar worden immers cester (ster), bury (brie) en borough (bro) verkort uitgesproken, in plaatsnamen als Leicester, Canterbury en Peterborough. Maar dat dit gewoon ook in ons weinig pretentieuze paddenlandje kan, onze schellen vielen er dood van van het dak.

En toen dachten we: zijn er niet meer Nederlandse plaatsnamen die zo afgekort worden uitgesproken? Natuurlijk zijn die er. Het bekendste voorbeeld is wellicht Gorinchem, dat Gorkum werd. Maar er is natuurlijk ook Bathmen (Battem). En vlak vooral Erichem (Erkum) niet uit! Vreemd zijn dit soort voorbeelden niet, taalbreed bekeken: afkorten is aan de orde van de dag (zie ook hier, en bezie het fenomeen grammaticalisatie).

Er zijn allerlei andere plaatsnamen die anders worden uitgesproken dan hun spelling doet vermoeden. Zo is er de oi-groep, met Goirle, Helvoirt en Oisterwijk. Maar die zijn toch anders, want ze betreffen slechts voorbeelden van een bredere spelling-uitspraak-discrepantie (-oi = oo, zie ook notoir (zegge notoor) die zich niet tot deze plaatsnamen beperkt. Ook Den Haag en Den Bosch als verkortingen van 's-Gravenhage en 's-Hertogenbosch doen niet mee: de afkorting is in deze gevallen de standaard geworden, en geen lokaal gebruik. Laten we ook alle taalsystemen anders dat het Standaardnederlands buiten beschouwing laten (natuurlijk wordt Kerkrade Kerchraoj en wordt Leeuwarden Ljouwert).

Maar zijn er dus meer? Dus algemeen gangbare, afgekorte plaatsnamen die verschillen van de spelling? We zijn katsbenieuwd. Kom er maar in!

Cispaswelteplus: een enharmonisch taalspel

Door Marten van der Meulen

2018 is weer helemaal het jaar van de taalspelletjes voor Milfje-m. Plaatsten we eerder al het Speelspel, het NS-stations Spel en het Grote Ramses Shaffy Spel, nu vestigen we graag uw aandacht op een taalspel met muzikale achtergrond: enharmoniseer de taal! Makkelijk, uitdagend, en je leert er zowaar nog wat van.

Juridische taal is niet kunnen worden begrepen

Door Sterre Leufkens

De rechtbank in Limburg deed recent een opmerkelijke uitspraak. De aanvrager in de bewuste zaak was iemand van wie bij geboorte het geslacht niet kon worden vastgesteld. Er was daarom maar willekeurig voor 'mannelijk' gekozen, maar dat bleek later niet te kloppen. De persoon in kwestie voelde zich echter ook geen vrouw, en vroeg de rechtbank of er nou werkelijk man of vrouw in de geboorteakte moest komen te staan. Let op, hier komt het opmerkelijke gegeven: volgens de Limburgse rechters hoeft dat niet - je mag ook op zo'n akte zetten: "geslacht is niet kunnen worden vastgesteld". Huh??

Welke taal wordt er gesproken in Wakanda? En waarom is dat problematisch?

Door Marten van der Meulen

Ik ben fan van de films van Marvel. Visueel vermaak, intertekstualiteit, inside-grapjes: alles wat ik van een film wil zit erin. In een aantal van de meest recente loten aan de boom van de comic-gigant, de films Black Panther en Avengers: Infinity War, gaan we naar een fictief land in Afrika: Wakanda. Dat is een verborgen, hyperontwikkeld land in Oost-Afrika. Beide films waren een commercieel succes, en critici zijn over het algemeen positief. Black Panther bevatte bijvoorbeeld een groot aantal zwarte rolmodellen, zowel mannelijk als vrouwelijk. Er is ook kritiek, waar ik me deels in kan vinden. Enfin, daar gaat het hier niet over. Er werd namelijk een taal gesproken in Wakanda die ik niet zomaar herkende. Is dit een bestaande taal, en zo ja, welke dan? En waarom wordt specifiek die taal gebruikt, en is dat zomaar prima?