Perfect of zuiver: wat is een hattrick?

Voetbal en taal gaan samen als champagne en aardbeien. We schreven eerder al over daar is de goal, en over het woord rabona. Ook in ons zojuist verschenen boek  staat trouwens allerlei leuks te lezen over voetbal!  Lezen over voetbal doe ik zelf op vi.nle De stukjes zijn op zich aardig, maar de comments, daar gebeurt de ware magie. Die zijn namelijk altijd een enorm feest van ad hominems, leedvermaak en zelfs taalplezier. Er lijkt de laatste tijd (maarja, kan al langer, je weet het nooit) wat onduidelijkheid te zijn over de term hattrick. Nou, laten wij die term dan eens even beter bekijken.

Eerst iets over de etymologie. Het woord hat (hoed) is duidelijk herkenbaar, en inderdaad, zo lezen wij:

"It came into use after H.H. Stephenson took three wickets in three balls for the all-England eleven against the twenty-two of Hallam at the Hyde Park ground, Sheffield in 1858. A collection was held for Stephenson (as was customary for outstanding feats by professionals) and he was presented with a cap or hat bought with the proceeds." (Extended Oxford English Dictionary 1999 Edition)

Het komt dus uit het cricket, maar werd al snel ook in het voetbal gebruikt om drie doelpunten door dezelfde speler aan te duiden (lees hier meer aardige feitjes over de hattrick). Grappig genoeg zijn er geen aparte namen voor vier of vijf doelpunten: dat is natuurlijk nog veel indrukwekkendere prestatie, maar komt erg weinig voor (hoewel, Wijnaldum, Bale, of weet je: pak er gewoon zeven, zoals Alfonso Alves deed).

Nu zijn er verschillende nuances aan te brengen aan het begrip hattrick. Zo kun je een zuivere hattrick maken: dan maak je drie doelpunten in één helft, zonder dat de tegenpartij tussendoor scoort. Je kunt ook een perfecte hattrick maken: dan maak je één doelpunt elk met het hoofd en de linker- en rechtervoet. Het beste is natuurlijk een perfecte zuivere hattrick, dat spreekt voor zich. Dit komt erg weinig voor, maar zie hier bijvoorbeeld: de Spanjaard Alberto Bueno speelde het klaar in 10 minuten!

Zo, dat is ook weer opgeklaard. Een hattrick blijft nog altijd drie doelpunten in een wedstrijd, met nuances waar die van belang zijn. Toch zijn er mensen die nu zeggen (in ieder geval in de reacties op vi.nl) dat een hattrick alleen geldt, wanneer het een zuivere is. Die betekenisnuance is nieuw: de eerste hattrick op het WK bijvoorbeeld werd gewoon in twee helften gemaakt. En ook de nuance van de perfecte hattrick lijkt nieuw te zijn. Waar komen die nuances vandaan? Een mogelijke verklaring is dat de hattrick te gewoon is geworden. Ik heb geen cijfers (dat is iets voor Infostrada Sports), maar het is mogelijk dat er tegenwoordig meer hattricks worden gemaakt, en dat er een verschil moet worden gezocht.

Stof voor de hardnekkige onderzoeker dus: zoek eens uit wanneer die betekenisnuances zijn opgekomen, en koppel dat aan een verklaring. Waarom wij het niet doen? Nou, hier komt een sportmetafoor: wij geven liever de voorzet, dan mag iemand anders hem binnenkoppen. Succes!