Zeven of zeuven, juli of julij?

door Marten van der Meulen

Communicatie werkt het best als je elkaar goed begrijpt. Helaas zit taal vol van woorden die hetzelfde betekenen of die die klinken als andere woorden. Om nog maar te zwijgen van onduidelijk pratende mensen. Verwarring ligt dus op de loer. Gelukkig weten we uit context vrijwel altijd op te maken wat er wordt bedoeld (en anders hebben we nog reparaties!). Echte dubbelzinnigheid is dan ook zeldzaam: als je een bord "weg om legging" ziet staan moet je misschien even nadenken, maar uiteindelijk zal iedereen het echt wel goed interpreteren. Toch zijn er een paar gevallen waarin woorden zóveel op elkaar lijken, dat het onhandig is. Maar daar hebben we een truc op bedacht, en daarom zeggen we zeuven en julij.

Helaas pindakaas en jammer de bammer: waarom?

Ik schreef laatst (en onlangs) dat ik het zo leuk vind om nu met iets meer taalwetenschappelijke bagage naar alledaagse fenomenen te kunnen kijken. Nu is er weer een nieuwe inzending voor deze categorie: de uitdrukkingen helaas pindakaas en jammer de bammer. De constructie is helder: baalwoord-herhaalwoord (hetwelk ook rijmt). Waarom doen we dat zo?

De verklaring is volgens mij eigenlijk heel simpel: zowel bij helaas als jammer (ook sorry porry heb ik weleens gehoord, en ook helaas speculaas komt wel voor, en vast nog anderen, maar dat maakt voor de theorie niet uit) moet de spreker zich verontschuldigen. Dat is niet fijn, en er is dus iets wat men liever anders had gehad, maar dat is niet zo. De spreker wil de zaak verzachten (mitigeren met een mooi woord) door te gaan rijmen. We schreven al eens iets over 'face': ik denk dat je op deze manier je eigen 'negative face' vermijdt. Anders gezegd: er is iets aan de hand dat schadelijk is voor je imago, en door er een vriendelijk rijmwoord achter te plakken, verzacht je de schade. Zalf op de wonde.

Dan nog een stukje lolligheid naar de mensen toe: 'helaas pindakaas' wordt ook weleens vertaald. Bekendste voorbeeld voor mij is 'Schade Erdnussmarmelade' (wat natuurlijk niet écht Duits is, maar super-nou en), maar je hebt ook 'too bad peanut spread' (lekker onzinnig). Ik meen me te herinneren dat er ook Franse en Spaanse onzinvertalingen zijn, wie maakt me los?

De meeste van de stukjes hier gaan over dingen die mij of ons opvallen. Heb jij, lezer, ook iets wat je opvalt? Laat het ons dan weten! We beloven niks, maar wie weet komen we er aan toe om ook over jouw observatie iets te schrijven.

Jaz-Z, Age of Empires, Ierse leenwoorden: wat betekent smithereens?

door Marten van der Meulen

Ik zal een geheimpje met jullie delen: ik heb eigenlijk nauwelijks een muzieksmaak. Ik vind namelijk vrijwel alles leuk, en luister naar wat er maar langs komt. Zo hoorde ik vorige week het nummer Numb/Encore van Jay-Z en Linkin Park. Luisterend naar de tekst (wie doet dat dan ook) hoorde ik opeens het volgende zinnetje: "If I owe you I'm blowing you to smithereens". Heeeee wacht eens even! Smithereens is een van mijn favoriete Engelse woorden! Maar waar komt dat malle woord eigenlijk vandaan, en hebben we het ook in het Nederlands?

Martens nieuwe boek: Het eb en vloed van taal

door Marten van der Meulen

Het is al twee maanden geleden, maar dat maakt het niet minder heugelijk: Milfje-Yang, beter bekend als Marten, schreef een boek: Het eb en vloed van taal! Nouja, eigenlijk een boekje. Het telt namelijk slechts 59 pagina's, en is ook qua formaat bepaald klein te noemen. Minder klein is het bereik van de inhoud: aan de hand van vragen worden onderwerpen als taalverandering, taalgeschiedenis, meertaligheid en macht besproken. Voor elk wat wils, en de aparte teksten zijn zo kort dat je ze in één bushalte kan lezen. Functioneel voor de mensen met een lage spanningsboog dus. Hier aan te schaffen voor slechts €9,95. Meer lezen over? Klikt u verder!

Wat is er zelfvervaardigd? Over dubbelzinnigheid

Goedemorgen, graag uw aandacht voor het volgende. Van een van onze trouwe lezertjes kregen we het volgende stuk zin voorgelegd:

"als winkelruimte ten behoeve van de verkoop van zelfvervaardigde heren-, dames- en kinderkleding, kant, tafelkleden, souvenirs, gordijnen en gordijnstof"

De vraag is nu: wat moet er in deze winkel zelfvervaardigd zijn? Het antwoord op die vraag is interessant, en laat en passant ook nog even zien waarom spatie fouten en taalvouten vaak helemaal niet zo problematisch zijn.

Een serieuze discussie over spellingsverandering

Door Sterre Leufkens

Hebben jullie laatst Halbe Zijlstra in Pauw gezien? Hij probeerde uit te leggen waarom Zwarte Piet langzamer moest veranderen. Sophie Hilbrand vroeg hem wat het gevaar was van roetveegpieten op tv. Na lang stamelen kwam Halbe niet verder dan dat zijn zoon verward zou raken van de diverse soorten pieten, en dan zou kunnen zeggen ‘He, wat gek’. Dat is dus het gevaar van een verandering in pietkleur.  

Achtergrond bij een migratie-achtergrond

Door Sterre Leufkens

Schuif de stoelen aan, laat je speelgoed staan: er is weer woordheibel! Oké, was, want twitter is alweer op de volgende rel over, maar wat wat wat was er gisteren aan de hand? Nou, twee semi-overheidsinstituten hebben besloten het woord 'allochtoon' niet meer te gebruiken. Er volgde natuurlijk een tsunami aan nieuwsberichten. Maar waarom wil men het eigenlijk afschaffen? Wat bereiken ze ermee? En, een stukje woordadvies naar de lezer toe, wat moet jij nu doen?