Rare woorden (1): euvel, funest, fervent

door Marten van der Meulen

Milfje is inmiddels alweer een maand terug van vakantie, maar zit qua schrijven nog in de opstartmodus. Daarom een niet al te diepgaand stukje over een drietal woorden dat ik deze zomer gebruikte: euvel, funest (en nefast) en fervent. Het zijn geen veelvoorkomende woorden, zelfs niet in mijn poepsjieke vocabularium, maar toch gebruik ik ze af en toe. En om een of andere reden vroeg ik me nu plotsklaps af, waar die woorden eigenlijk vandaan kwamen. Ik kon ze niet direct ontleden of herleiden, en dus ging ik op onderzoek uit. Naar de etymologiemobiel!

Hoe spreek je oregano uit?

Door Marten van der Meulen

Milfje is nu bijna vijf jaar oud. In die tijd hebben we nu bijna 500 blogs geschreven. Dat valt misschien in het niet bij de inmiddels meer dan 2000 stukjes die MvO heeft geblogd (van harte Marc!), maar wij vinden het toch een prestatie. Nu stelt blogspot je in staat allerlei statistieken te lezen over je eigen blog. Zo weten we bijvoorbeeld dat we ongeveer een half miljoen page views hebben gehad in vijf jaar. En we weten dat het succesvolste stukje dat we hebben geschreven gaat over de uitspraak van quinoa. Dat is al best een tijd zo. Nu zijn er nog wel meer van dat soort uitspraakkwesties, waar we er ook een paar van hebben behandeld (cello, sriracha). Maar één heet hangijzer hebben we laten liggen. Tot ik laatst het zakje kreeg dat op de foto te zien is. Toen wilde ik een antwoord schrijven op de vraag: hoe spreek je oregano uit?

Ode aan het profielwerkstuk (over taalkunde)

Door Sterre Leufkens

Weten jullie het nog mensen, de invoering van de tweede fase in het voortgezet onderwijs? Het was 1998, het vakkenpakket verdween, en de profielen werden geboren. Volgens mij zijn mensen er nog altijd weinig positief over, maar persoonlijk denk ik dat het hele gebeuren ten minste 1 mooi ding heeft opgeleverd, en dat is het profielwerkstuk (op het vmbo sectorwerkstuk geheten): een praktische opdracht die leerlingen in hun laatste middelbareschooljaar moeten uitvoeren, en die meerdere vakken uit hun profiel bij elkaar moet brengen. Scholieren zijn dus vrij om een onderwerp te kiezen dat ze echt interesseert, en daar een jaar (!) aan te werken. En dat levert soms geweldige dingen op. 

Het suffix -mans

Door Sterre Leufkens

In de zomer kun je op Facebook een kanon afschieten: post wat je wilt, maar mensen gaan heus niet reageren vanuit hun Ibizaanse luie strandstoel (en terecht). Toch kwam er een storm van reacties op een vraag van Onze Taal, die wij op onze feestboek deelden: welke koosnaampjes gebruik jij voor je kat? Mensen blijken totaal loco te gaan bij het benoemen van hun huisdieren. De variatie was eindeloos, maar wat vooral opviel was dat er een behoorlijk aantal namen was/waren die op -mans eindigden. Wat is dat voor vrolijk achtervoegsel?

Foute klemtóón in liedJES: leve de dichterlijke vrijHEID

Door Marten van der Meulen

Ach, die dichterlijke vrijheid. Vrijbrief om lekker te doen wat je wilt. Of het nou gaat om archaïsmen, om neologismen, om rare zinsconstructies: je kunt het zo gek niet bedenken of onze dichters maken er wel gebruik van. Ook wij bezondigen ons weleens aan een afwijkend woordje her en there. In de popmuziek wordt er, voor zover ik kan beoordelen, een stuk minder gebruik gemaakt van taalafwijking.* Als er al iets afwijkt, dan is het een vreemde vertaling van een Engelse constructie in het Nederlands. Denk aan you cheated on me from behind, waar ik eerder al eens over schreef. 

Maar afgelopen zomer viel me toch een leuk stukje baldadigheid in. Er zijn namelijk liedjes waar een verkeerde klemtoon inzit. Hoewel het misschien niet zozeer dichterlijke vrijheid is (dat wil zeggen: opzettelijk vanwege het kunstzinnige effect), als wel woorden in een keurslijf proberen te rammen (kortom: per ongeluk). Maar dat doet er niet toe. Wat er wel toe doet (haha dat klinkt altijd als toetoet! maar daarover een eerdere keer meer) is dat dit dus echt af en toe voorkomt - en de hamvraag is natuurlijk waarom en waarom daar. Ik kwam met effies luisteren op dit lijstje voorbeelden:

1. Katy Perry - Rise. 1'45 "through the madness and chaOS"

2. Marco Borsato - Rood. 3'32 "De rode aVONDzon streelt jouw gezicht"

3. Blur - Song 2 0'34 "I got my head checked/ by a jumBO jet"

4. Alanis Morisette - Uninvited 0'30 "I have simPLY wanted an object to crave" 

5. Tom Tom Club - 1'17 Genius of Love "feels like I'm dreaming but I'm not sleePING"

Nou, dit is wat ik zo kon bedenken. Zegt misschien ook wel iets over mijn muzieksmaak en tijd van opgroeien. De rest ligt bij jullie, o lezers en lezerinnen! Welke liedjes kennen jullie met foute klemtonen erin? We horen graag van jullie!

*Ik zeg: voor zover ik weet, want ik weet eigenlijk helemaal niet welke taalafwijkende trucs wel en niet in popmuziek voorkomen. Had ik maar wereld genoeg en tijd, dan deed ik er onderzoek naar. Als iemand anders zich geroepen voelt: stuur me een berichtje!

Wat betekenen klein bier en kleine aardappelen?

door Marten van der Meulen

Zo af en toe hoor ik de uitdrukking "Dat is klein bier". Soms wat vaker, soms wat minder vaak. Niet vaker dan vroeger: dat denk je namelijk meestal alleen maar. Een gemiddeld taalgebruiker zou misschien denken: soit, klein bier. Nou en. Maar je bent een taalduo of niet, dus je kunt zo'n uitdrukking niet zomaar over je kant laten gaan. Je moet dat soort uitdrukkingen toch echt wel bekijken. Het is namelijk een rrrraaarrrre uitdrukking: bier is toch niet klein? En als we het er toch over hebben: hoe zit het eigenlijk met de kleine aardappelen van onze Angelse buren?

Hoe Engels is de Engelse ziekte?

Door Sterre Leufkens

Vergeet de Fipronil-eieren, de Mexicaanse griep en alle soa's. Er heerst in Nederland op dit moment een échte epidemie, en dat is de Engelse ziekte*. Al wie er aan lijdt, doorspekt heur Nederlands met Engels, en dan specifiek met spaties in samenstellingen (bijvoorbeeld 'slagroom taart' in plaats van 'slagroomtaart'). De naam van het verschijnsel suggereert da het een soort virus is, meegekomen met een Britse drager op de boot over het kanaal, nu verspreid onder onschuldige, ongevaccineerde Nederlandse schrijftaalgebruikers. Maar (hoe) weten we eigenlijk (zeker) dat dit virus uit Engeland komt?