Ik was een beetje op Funda aan het grasduinen, en bij een van de huizen (overigens mild buiten mijn prijscategorie) kwam ik de volgende zin tegen:
"Er is zelfs een ha-ha (saut-de-loup), waardoor men 'hekloos' uitkijkt op het eigen bos."
Ongelooflijk dat ik nooit eerder een stukje heb geschreven over mijn favoriete linguistische landschaparchitecturale element! De ha-ha! Parel in het landschap, en een aanwinst voor iedere landschaphobbyist! En als bonus geven we u nog:
de enige plaatsnaam ter wereld met uitroeptekens in de naam!!!
Een ha-ha is een soort muur om koeien tegen te houden, die niet als verhoging in een landschap staat (weg uitzicht), maar waarvan de top aansluit bij de hoogte van de grond. Vervolgens is er een greppeltje, zodat je toch het effect van een muur hebt, zonder dat het je uitzicht verpest! Hoe cool is dat?! Misschien niet superduidelijk, dus zie hier:
 |
| Bron |
Nou dat lijkt me al een stuk duidelijker. Hoe dan ook, de etymologie is eenvoudig. Het schijnt dat het vernoemd is naar de uitroep van verrassing, die je natuurlijk doet wanneer je aan het randje bent gekomen (had het dan een a-ha genoemd, maar soit). Klinkt stom? Nou ja, blijkbaar is dit toch echt hoe het in d'Argenville's La théorie et la pratique du jardinage (1709) staat uitgelegd.
Nou goed, dat is grappig om te weten. Hier en hier valt meer te lezen over dit curieuze tuinfenomeen. De Franse titel, saut-de-loup is dan ook weer aardig, want dat betekent (meen ik) sprong van een wolf. Ja, zo'n greppel is handig om koeien buiten je tuin te houden, maar wolven springen er natuurlijk gewoon overheen (behalve als je een ho-ho bouwt, volgens fameus humorfantast Terry Pratchett is dat "Like a ha-ha but deeper").
Nu kwam ik al Googlerend op plaatsnamen die gebaseerd zijn op ha-ha. Daarbij zit het Canadese plaatsje Saint-Louis-du-Ha! Ha!. Dat plaatsje heeft dus twee uitroeptekens in zijn officiële naam. Kijk maar, echt:
Nou, is dat niet leuk! Overigens heb je dan ook weer een Engelse eetcafé-keten die Ha!Ha! heet, waar ik in York weleens ben geweest, maar dat schijnt weinig met de greppel te maken te hebben. Helaas.
Leuk, van de plaats in Quebec had ik nog nooit gehoord, maar er zullen toch zeker in Zuidelijk Afrika ook nog wel een paar plaatsnamen zijn met een uitroepteken? In de Khoisan-talen wordt het uitroepteken namelijk gebruikt als letter om een bepaald soort klikklanken aan te geven.
BeantwoordenVerwijderenHa, daar dacht ik ook meteen aan :) Maar is dat niet hoofdzakelijk een IPA-conventie? Zo schrijf je de [k!] in het Xhosa als /q/.
VerwijderenIk had misschien beter het lidwoord kunnen weglaten, of vervangen door 'veel'. In veel Khoisantalen wordt het uitroepteken gebruikt in de spelling, niet in alle. En al is die spelling soms niet meer dan wat taalkundigen gebruiken om een niet-geschreven taal te noteren (dan idd. een IPA-conventie), een aantal van die talen heeft wel degelijk een (min of meer) officiële spelling waarin ! en ǂ en zo nog een paar IPA-symbolen voor klikklanken worden gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan het Nama, de grootste Khoisantaal, dat in Namibië een van de 'nationale talen' is en ook door de overheid wordt gebruikt. Ik verwacht daarom ook vooral plaatsnamen in het Nama als voorbeeld.
VerwijderenNiet in alle Khoisantalen met een officiële spelling trouwens, of niet in alle spellingen (soms zijn er meerdere spellingssystemen voor dezelfde taal in gebruik). En ik zou inderdaad geen Bantoetaal met klikklanken (zoals het Xhosa en het Zulu) weten die ook dit soort tekens als letter gebruikt en van de kliktalen verderop in de wereld heeft alleen het Sandawe een spelling die ook door henzelf gebruikt wordt en niet alleen door taalkundigen, en die spelling gebruikt dezelfde tekens als Xhosa en Zulu.
Voorbeeldje in een engelstalige krant uit Namibië:
Verwijderenhttp://www.namibian.com.na/index.php?page=archive-read&id=143467
Via google images kwam ik hier: http://vousvoyezletopo.blog.lemonde.fr/2010/08/29/haha/
BeantwoordenVerwijderen