Het beste van zes jaar Milfje

Milfje zingt op de bruiloft van Milfje-Marten

Gefeliciteerd! Deze week viert Milfje haar zesde verjaardag, en dat is feest voor ons allemaal. Ongelooflijk dat ons nederige weblog al zo lang bestaat. De wereld mag dan zijn veranderd, wij blijven schrijven. Misschien niet meer altijd zo geforceerd jolig of aanstormend als zes jaar geleden, en zeker niet zo vaak, maar niettemin onverminderd hoopvol en jeugdig van geest. Daar zijn we gepast trots op, nederig zijn we ook in het aanschijns onzer onverminderde inspiratie. Dat het nooit opdroge! Leve de aanvoegende wijs!

Woorden van het Jaar tonen kracht van het Nederlands

door Marten van der Meulen

Vanmorgen was ik mijn tweewekelijkse column voor De Ochtend van 4 op Radio 4 aan het voorbereiden. Onderwerp deze week waren de Woorden van het Jaar die Van Dale had genomineerd. Kijkend naar dat lijstje viel het type woord op: het zijn allemaal samenstellingen, behalve als het portmanteaus zijn. Maar er valt nog iets anders op: deze woorden laten goed zien dat het prima gaat met het Nederlands.

Zijn Nederlanders nou echt de enige die vloeken met ziekten?

door Marten van der Meulen

Onlangs schreef ik niet één maar twee boeken over vloeken. Dit feit zorgde voor enige media-aandacht, bijvoorbeeld hier, hier en hier. Onvermijdelijkerwijs begon een aantal journalisten over eigenlijk de enige twee vragen die Nederlanders interessant vinden wat betreft vloeken: is het Nederlands de enige taal ter wereld waarin met ziektes wordt gescholden, en zo ja, hoe komt dat? Ik heb het hier nu een aantal keer over gehad, en hoewel het interessant is blijft toch veel onduidelijk. Hoe zit het nou?

Waarom schrijven we brief en doos, maar hond en krab?

Door Sterre Leufkens

Sorry, spellingsregelsbedenkers van weleer. Excuses dat ik jullie vals beschuldigd heb. Al jaren! Badend in onwetendheid dacht ik dat jullie een enorm inconsequente regel hadden bedacht. Maar niets blijkt minder waar: de bewuste regel is gewoon geheel en al het gevolg van de klankregels van het Nederlands. Niks geen inconsequente inmenging. Mea culpa, dus. Om het goed te maken zal ik het hele verhaal vertellen, opdat verder niemand een dergelijke misstap begaat.

Een nieuw erotisch verhaal van Milfje!

Ooit, lang geleden, toen we nog niet eens een blog hadden, begonnen wij onze vruchtbare samenwerking met het schrijven van taalerotische verhalen. Geïnspireerd door het geweldige verhaal 'Alle begin is moeilijk' van Bob den Uyl (#neverforget), en door de tomeloze rijkdom van het erotisch jargon togen we aan de slag. Al snel wendde onze steven zich meer richting schrijven over taal, en raakte de taalerotiek op de achtergrond. Maar toen we onlangs deze taalerotische wedstrijd zagen langskomen werden we toch zó geprikkeld dat we weer aan de slag gingen. 

Tot onze verbijstering hebben we niet gewonnen. Dat kan alleen maar komen door een gebrek aan humor. Nou ja, dan maar zo. Zonder veel ADO: om de vrijmibo wat op te seksen keert Milfje terug tot haar roots met heur eerste erotische verhaal in 6 jaar: veel plezier. En mochten jullie willen doneren zodat wij tóch die 'overnachting in een Royale kamer' kunnen doen, dan staan we daar zeker voor open! 

Horeca en hafabra: leve de stapelacroniemen!

door Marten van der Meulen

Ik wist al lange tijd dat het woord 'hafabra' een acroniem is: het is namelijk een combinatie van harmonie, fanfare en brassbandmuziek. Het is een speciaal soort acroniem, omdat niet alleen de eerste letter wordt genomen maar meerdere letters. Hoe leuk is dat! Leuker werd het nog toen ik onlangs leerde dat ook horeca op deze manier gevormd is, namelijk uit hotel, restaurant en café. Wisten jullie dat? En wisten jullie dat er meer van dit soort acroniemen zijn, maar dat ze tot vandaag geen groepsnaam hadden?

Juridisch taalgebruik versimpelen: kunnen en willen we dat?

door Marten van der Meulen

Vandaag wordt er in de Tweede Kamer een motie besproken van Kamerlid Maarten Groothuizen, zo lezen wij in de Volkskrant. Zijn voorstel is om de rechtspraak te versimpelen. Op het oog lijkt het een no-brainer: uitspraken in de rechtszaal hebben vaak een grote impact op mensen, het is idioot als die mensen niet zelf snappen wat er gebeurt. Dit begripsargument is belangrijk, en het uitgangspunt is in principe nobel. Maar er is ook vanuit andere perspectieven wel iets te zeggen over de taal van rechtspraak, en waarom deze motie misschien helemaal niet zo makkelijk te implementeren is.

I ameppel: wat is er toch aan de hand met gemeenteslogans?

door Marten van der Meulen

Bron

Een tijdje geleden schreef ik al eens over de toen nieuw voorgestelde slogan WE ♥ MM. Ik probeerde uit te leggen waarom ik dacht dat die niet werkte, op taalkundige gronden. Nu wees Milfje-Sterre me er vorige week op dat er inmiddels weer een nieuwe gemeenteslogan op stapel staat, ditmaal in Meppel. Een gevalletje de een z'n dood, want het is precies gebaseerd op de succesvolle Amsterdamse slogan. Maar ook hier heb ik toch slecht nieuws voor de marketeers: qua taal is het weer erg vreemd.

Interview met Kila van der Starre

Er zijn eindeloos veel mensen met taal bezig. Tot een paar jaar geleden probeerden we deze mensen aan het woord te laten in onze rubriek Tien^Taal. We stopten daarmee om allerlei redenen, maar de interesse bleef. Daarom gaan we proberen een nieuwe serie interviews te doen. Waar we ons eerder richtten op taalpassie in brede zin, willen we nu meer ingaan op de professionele kant van de zaak. Hoe geven auteurs hun carrière en hun oeuvre vorm? Waar doen wetenschappers onderzoek naar, en hoe ervaren zij het academische leven? Vandaag de aftrap met Kila van der Starre, promovenda aan de Universiteit Utrecht.

Emoties verwoorden op Facebook: taalverschillen in emoji

door Sterre Leufkens

Weet je wat leuk is? Je Facebook instellen op een taal die je niet (goed) beheerst! Milfje-v's feestboek spreekt tegenwoordig Afrikaans, en echt, ik val van de ene verbazing in de andere. Wat me bijvoorbeeld al snel opviel is dat de woorden die bij de zes reactie-emoji staan, heel anders zijn dan in het Nederlands, ondanks de grote overeenkomsten tussen Afrikaans en Nederlands. Ik ging op onderzoek uit: hoe verwoordt Facebook de zes basisreacties in verschillende talen?

Gekkie Henkie en achterlijke Joepie

door Marten van der Meulen

Dat voetbal en taal hand in hand gaan is al eeuwen bekend. Nieuwe woorden (rabona), interessante fenomenen (hattrick), nieuwe werkwoorden (VARren) keeper of doelman en ga zo maar door (zie hier voor een overzicht van voetbalartikelen in OnzeTaal). Maar ook buiten het voetbal om gebeuren er interessante dingen. Zo zei Willem van Hanegem in zijn column in het AD het volgende over geplaagde coach José Mourinho:

"Die man heeft alles gewonnen en nu doen we net alsof het een ‘achterlijke Joepie’ is"

Achterlijke Joepie? Joepie de poepie, een nieuwe scheldnaam!

Maak de taal volledig genderneutraal!

Een tijdje terug riepen we al eens op om het carnocentrisch complot te beëindigen en onze mooie taal vegetarisch te maken. Nu willen we nog een stap verder gaan. Het is toch eigenlijk niet meer van de tijd dat er nog sprake is van mannen en vrouwen: waarom roeien we met z'n allen niet even lekker alle woorden uit die iemands gender assumen en ontfluïderen? Laten we beginnen met de mannen.

Kevin Strootmens (bron)

- weerman -> weerspersoon

- doelman -> doelmens (en Kevin Strootman is voortaan ook Kevin Strootmens)
- roman -> ropersoon
- jonkheer -> jonkpersoon
- schoppenheer -> schoppenpersoon
- lieveheersbeestje -> lievemensbeestje

Maar wacht, gelijkheid boven alles! Dat gaat nog wel eens mis: en die mannen maar aanpassen, sjonge, vergeet vooral de vrouwen ook niet!

- jonkvrouw -> jonkpersoon
- onzelievevrouwebedstro -> onzelievemensebedstro
- schoppenvrouw -> schoppenpersoon (helaas niet meer te onderscheiden van schoppenheer, maar waar vegagehakt wordt vallen spaanders)
- moeder de vrouw -> ouder het persoon
- croque-madame -> croque-personne
- tienermoeder -> tienerouder/-verzorger

Het lijkt al heel wat, maar om de boel écht modern en beschavingsproof te maken moeten we nog wel een stapje verder gaan en ook de idiomen eens flink neutraliseren.

- Een boek in eigen beheer uitgeven -> in eigen bemens uitgeven

- Niet meer huilen, verman je! -> vermens je!

- Geen haar op mijn hoofd die eraan denkt! -> geen hun op mijn hoofd

- Hij is helemaal het heertje. -> Hen is helemaal het mensje.
- De nood is aan de man. -> De nood is aan de mens. 

- Ze heeft de pik op mij! -> Hen heeft het geslachtsdeel op mij!

Nope beste reizigers, we zijn er nog steeds niet. Het is hardnekkiger dan we dachten!

- We laten deze zomer nieuwe kozijnen zetten -> kohunnen zetten

- Laat de leeuw niet in zijn hempie staan -> in hun henpie staan
- Iemand moet de rotte appels uit de mand halen -> Iemensd; uit de mensd 
- wat een heerlijk maaltijd -> persoonslijke maaltijd

Zo, we zijn een heel end gekomen, maar de status quo is zo machtig, we zien vast nog van alles over het hoofd. Helpen jullie mee?

Nu in de winkel: Het Groot Nederlands Vloekboek!

door Marten van der Meulen

Beste reizigers, het is tijd voor wat schaamteloze zelfpromotie. Ik heb namelijk niet één maar twee nieuw boeken geschreven: Het Groot Nederlands Vloekboek en Het Groot Vlaams Vloekboek! Ze liggen vanaf vandaag in de winkel en zijn ook op internet te bestellen. Voor wie nog niet overtuigd is op basis van voorkant of titel volgt hieronder een kort reclamepraatje.

Hoe het ging

In het najaar van 2017 kreeg ik een bericht van mijn zeer gewaardeerde megacollega Fieke van der Gucht, met wie ik eerder aan Staat van het Nederlands werkte. Wat ik van vloeken vond. Nou, toevallig houd deze Haagse jongen ENORM van vloeken. Zeker sinds zijn moeder in de jaren '90 een serie over verwensingen uit de Volkskrant voor hem uitknipte (een serie die later als Krijg de vinkentering werd uitgegeven). En dus toog ik naar Antwerpen, om met de Bedenkers te praten, én met Lannoo, de geïnteresseerde uitgever. De bedenkers bleken twee jonge kerels, Robbe en Willem, die respectievelijk het ontwerp en de illustraties maakten. En die mogen er zijn, kijk maar (de kerels ook, maar ik bedoel de visuals):

Leuk en leerzaam

Het uitgangspunt was visueel, en dat is terug te zien in het formaat van het boek: het is een kloeke hardcover van koffietafelformaat. Aan mij en Fieke was de schone taak om het visuele plezier van wat taalkundige bagage te voorzien. Nou, die is er gekomen, daar kan niemand omheen. Over de kwaliteit zal men vast kunnen twisten, maar ik ben er enorm blij mee. Nog nooit heb ik in een boek zó ongegeneerd flauwe en vieze grappen mogen maken, nog nooit heb ik me zo wanstaltig kunnen misdragen wat betreft bizarre metaforen en malle voorbeelden. Heer-lijk.

Maar ik heb ook enorm veel geleerd. Wat een grawlix is. Wat een scheefpoeper is, en een scheve lavabo. Over de etymologie van hufter en pleur op, over de vreemde betekenisverandering die kut heeft ondergaan. Over het gebruik van randdebiel in de jaren 1960 (dat Zal Je Verbazen!). Over scheldnamen en copropraxia. En ga zo maar door. Als er verder niemand blij mee is, dan is dat jammer, maar ik heb er in ieder geval alvast hard om moeten lachen, veel van geleerd en genoten.

Kopen!

Overtuigd? Dan naar de winkel! Koop vooral de Nederlandse én de Vlaamse versie: de boeken overlappen slechts voor 50%, en zelfs in die overlap is nog variatie te vinden! Meer weetjes, meer lachen, en vooral: meer tekeningen! Want echt, je kunt het kopen omdat er leuke dingen instaan over taal, maar je MOET het kopen vanwege de tekeningen.

Aandacht aan besteden her of der? Zie hier het Officiële Persbericht. Mijn mede-auteur en ik zijn beschikbaar voor media-optredens. Als je mij boekt hoor je bijvoorbeeld een enorm enthousiaste en trotse schrijver, die waanzinnig blij is met de geweldige samenwerking. Het is een beetje een sigaar in je eigen doos steken, maar ik vind het twee fantastisch boeken.

Deze post verscheen eerder op het weblog van Marten van der Meulen

Lijstjes als ezelsbruggetjes

Door Marten van der Meulen

Lijstjes lenen zich uitstekend voor stampen. Of het nou komt door het ritme of door de herhaling, er is iets aan lijstjes waardoor we die makkelijk na kunnen dreunen. Tot niemands verbazing heeft men dit in het onderwijs snel doorgehad, en werden lijstjes een essentieel onderdeel van leren. Ik ken meer en meer goede leerlijstjes, dus hieronder een lijstje! Er zit vooral één hele vreemde tussen, waarvan ik me afvraag of iemand hem nog kent.

Porre van vorre en neukemeubel: woordgrappen in andere talen

Lezers, jullie kennen ons inmiddels een beetje, en weten dus dat wij gek zijn op 1. taalwetenschap en 2. (flauwe) humor. Logisch dus dat we aandacht willen besteden aan een geinig fenomeen: grappen die gebruik maken van stereotypen over hoe talen klinken. Voorbeeldje coming up:

Wat is een vibrator in het Frans? 

Le pic du electric

Lachen natuurlijk, maar eigenlijk is dit ongelooflijk interessant, taalkundig gezien. Het gaat namelijk over percepties van taal. We schreven daar al eerder over: ons leven gaat niet over waarheid per se, maar over wat we denken dat waarheid is.

De beste digitale taalbronnen

Door Sterre Leufkens

Internet, wie kent het niet? Het heeft allerlei grootse en gevaarlijke verschijnselen teweeg gebracht, zoals de Arabische lente, project X, en Milfje. Maar minstens zo belangrijk is dat het internet het voor ons allemaal mogelijk maakt om (beter) onderzoek te doen, naar taal bijvoorbeeld. In de afgelopen decennia zijn er een aantal superhandige bronnen en tools ontwikkeld, die jij thuis met je simpele wifi-abo gewoon kunt gebruiken, om onderzoek te doen bijvoorbeeld. Milfje zet een paar hoogtepunten op een rijtje. 

*Dit overzicht werd mede mogelijk gemaakt door de onvolprezen Ton van der Wouden.

De kleuter en de peuter - nog meer afstandelijkheid in relaties

Door Sterre Leufkens

Hartverwarmend en veelvuldig, dat waren jullie reacties op dit stukje over een taaltrend: het spreken over je partner als 'de vriend(in) ' en 'de vrouw/man'. Jullie doen en zien dit ook voortdurend. En het verschijnsel staat niet op zichzelf, want er is nog een andere geliefde, die regelmatig met 'de' benoemd wordt: de peuter dan wel kleuter. 

Drie uitdrukkingen met poep

Door Marten van der Meulen

Af en toe hoor je jezelf iets zeggen, en dan denk je: huh, wat zeg ik nou? Tenminste, dat overkomt mij weleens. Nu merkte ik laatste dat ik een aantal uitdrukkingen met 'poep' gebruik. Niks mis mee natuurlijk: uitscheiden is één van de levensverschijnselen, dus daarover praten is alleen maar een viering van het leven. Hoe dan ook ben ik mensen tegengekomen die onderstaande uitdrukkingen niet direct begrepen. Misschien is dat omdat alledrie de uitdrukkingen volgens mij uit het Engels komen. Het spijt me: ik ben nou eenmaal anglist, ik consumeer veel Engelstalige media, én ik ben altijd op zoek naar een leuke taalinnovatie. Een stukje uitleg over drie hele handige uitdrukkingen. Mét poep.

De vriend en ik

door Marten van der Meulen

Een tijd geleden schreven we over de vreemde discrepantie die bestaat bij het benoemen van man/vrouw-relaties (m'n mannetje vs het vrouwtje) en het vreemde gebruik van m'n mannetje voor mannelijke baby's. Nu attendeerde mijn kamergenoot Alan Moss (lees ook vooral zijn zeer leesbare stukken over zeventiende-eeuwse reisverhalen) me op een andere vorm: de vriend en ik. Ahum, wat gebeurt hier?

Inspanningswoorden: hehe poehpoeh nounou

Door Sterre Leufkens

Een Nederlandse carabatier(e) (ik ben vergeten welke, vergeef en help me) beweerde ooit in een sketch dat het typisch Nederlands is om bij lichamelijke inspanning (iets optillen, opstaan of juist in een diepe stoel gaan zitten) bepaalde woorden te gebruiken:

Poehpoeh! Oef! Hèhè! Nounou! Alleehop! Huppekee! 

Nou lijkt mij dit zeker niet typisch Nederlands. Misschien werkt het wel net als met 'huh': dat woordje komt niet in alle talen precies hetzelfde voor, maar wel lijken alle talen een woord hebben dat die functie heeft. Kom maar door, niet-Nederlanders, met de voorbeelden. Laten wij ondertussen eens goed kijken naar de Nederlandse voorbeelden en hun functies.

Vijf romans over taal voor de zomer

door Marten van der Meulen

Een paar dagen geleden schreef Marc van Oostendorp deze enthousiaste post over een nieuwe Italiaanse roman, waarin taal, taalwetenschap en taalwetenschappers een hoofdrol spelen. Ook ik las recent drie waanzinnige boeken waarin taal een belangrijke rol speelde, en met twee werken erbij die ik wat langer geleden las (je moet tenslotte een top vijf maken) krijg je zo volgens mij een mooie set aanraders voor de zomer. Maak je borst maar nat, want in de komende tekst is de hoeveelheid superlatieven aanzienlijk. Ik kan het niet helpen: het zijn allemaal heerlijke boeken.

Het werkwoord VARren

door Marten van der Meulen

Ik was de afgelopen dagen in Engeland, en dus volgde ik het WK voetbal op de BBC. Ik begon er lekker een beetje in te komen: spannende wedstrijden, rare regels (door op gele kaarten), ik vermaakte me prima. En er is altijd de kans op een leuke taaluiting: voetbal staat bekend om z'n nieuwe woorden, uitdrukkingen in een nieuw jasje en heel specifieke interpretaties. En inderdaad: op een gegeven moment zag ik zowaar een werkwoord dat ik nooit eerder had gezien!

Hoera! In het Engels, ok, maar je kunt er donder op zeggen dat dit woord in deze betekenis ook in het Nederlands wordt gebruikt. Daar hadden we natuurlijk die geschreven vorm al wel. 'Varen' is simpelweg het meervoud van 'var', wat 'jonge stier' betekent (vooral bekend uit de bijbel). Als werkwoord bestond dit echter nog niet, en bovendien heeft het een andere herkomst. 

Deense politici snappen niks van Deens leren

Door Sterre Leufkens

Op dit blog houden we ons het liefst zo min mogelijk met politiek bezig, want als je daar eenmaal aan begint, dan escaleert het al snel de pan uit en dan gaat het allemaal niet meer over taal. Toch wil ik vandaag aandacht besteden aan een stukje politiek, en wel aan nevenstaand lijstje, wat me op Twitter onder ogen kwam. Het is een vertaling van ideeën over migratie van de Deense sociaaldemocratische partij, waar PvdA'er Asscher onlangs ging praten om te kijken of hij en zijn partij er iets mee kunnen. Je kunt over alle punten op het lijstje behoorlijk discussiëren (loyaal aan de Deense samenleving?!), maar dat laat ik even aan anderen. Ik wil het op dit taalblog slechts hebben over het een-na-laatste punt: 

'Kinderen mogen niet naar de lagere school als ze geen vloeiend Deens spreken.' 

Watwatwat? Wat is dát nou weer voor larie, zever en zotteklap? Zonder over politiek te praten is hier taalkundig ook wel het een en ander over te zeggen.

Afgekorte plaatsnamen

Zoals genoegzaam bekend is Milfje ook muzikant, en in die hoedanigheid waren we afgelopen weekend in het pittoreske Sint Anthonis (Noord-Brabant). Aldaar aangekomen spraken we vol naïvité natuurlijk die naam volledig uit: als Sint-An-tóó-nis. Besmuikt werden we echter en masse door de lokale bevolking gecorrigeerd: de juiste uitspraak is Sintunnis! Of zelfs Stunnis, als je het écht goed wilt doen!

Verbluft volgden wij deze lokale gewoonte. We kenden deze eigenlijk vooral van Engelse plaatsnamen. Daar worden immers cester (ster), bury (brie) en borough (bro) verkort uitgesproken, in plaatsnamen als Leicester, Canterbury en Peterborough. Maar dat dit gewoon ook in ons weinig pretentieuze paddenlandje kan, onze schellen vielen er dood van van het dak.

En toen dachten we: zijn er niet meer Nederlandse plaatsnamen die zo afgekort worden uitgesproken? Natuurlijk zijn die er. Het bekendste voorbeeld is wellicht Gorinchem, dat Gorkum werd. Maar er is natuurlijk ook Bathmen (Battem). En vlak vooral Erichem (Erkum) niet uit! Vreemd zijn dit soort voorbeelden niet, taalbreed bekeken: afkorten is aan de orde van de dag (zie ook hier, en bezie het fenomeen grammaticalisatie).

Er zijn allerlei andere plaatsnamen die anders worden uitgesproken dan hun spelling doet vermoeden. Zo is er de oi-groep, met Goirle, Helvoirt en Oisterwijk. Maar die zijn toch anders, want ze betreffen slechts voorbeelden van een bredere spelling-uitspraak-discrepantie (-oi = oo, zie ook notoir (zegge notoor) die zich niet tot deze plaatsnamen beperkt. Ook Den Haag en Den Bosch als verkortingen van 's-Gravenhage en 's-Hertogenbosch doen niet mee: de afkorting is in deze gevallen de standaard geworden, en geen lokaal gebruik. Laten we ook alle taalsystemen anders dat het Standaardnederlands buiten beschouwing laten (natuurlijk wordt Kerkrade Kerchraoj en wordt Leeuwarden Ljouwert).

Maar zijn er dus meer? Dus algemeen gangbare, afgekorte plaatsnamen die verschillen van de spelling? We zijn katsbenieuwd. Kom er maar in!

Cispaswelteplus: een enharmonisch taalspel

Door Marten van der Meulen

2018 is weer helemaal het jaar van de taalspelletjes voor Milfje-m. Plaatsten we eerder al het Speelspel, het NS-stations Spel en het Grote Ramses Shaffy Spel, nu vestigen we graag uw aandacht op een taalspel met muzikale achtergrond: enharmoniseer de taal! Makkelijk, uitdagend, en je leert er zowaar nog wat van.

Juridische taal is niet kunnen worden begrepen

Door Sterre Leufkens

De rechtbank in Limburg deed recent een opmerkelijke uitspraak. De aanvrager in de bewuste zaak was iemand van wie bij geboorte het geslacht niet kon worden vastgesteld. Er was daarom maar willekeurig voor 'mannelijk' gekozen, maar dat bleek later niet te kloppen. De persoon in kwestie voelde zich echter ook geen vrouw, en vroeg de rechtbank of er nou werkelijk man of vrouw in de geboorteakte moest komen te staan. Let op, hier komt het opmerkelijke gegeven: volgens de Limburgse rechters hoeft dat niet - je mag ook op zo'n akte zetten: "geslacht is niet kunnen worden vastgesteld". Huh??

Welke taal wordt er gesproken in Wakanda? En waarom is dat problematisch?

Door Marten van der Meulen

Ik ben fan van de films van Marvel. Visueel vermaak, intertekstualiteit, inside-grapjes: alles wat ik van een film wil zit erin. In een aantal van de meest recente loten aan de boom van de comic-gigant, de films Black Panther en Avengers: Infinity War, gaan we naar een fictief land in Afrika: Wakanda. Dat is een verborgen, hyperontwikkeld land in Oost-Afrika. Beide films waren een commercieel succes, en critici zijn over het algemeen positief. Black Panther bevatte bijvoorbeeld een groot aantal zwarte rolmodellen, zowel mannelijk als vrouwelijk. Er is ook kritiek, waar ik me deels in kan vinden. Enfin, daar gaat het hier niet over. Er werd namelijk een taal gesproken in Wakanda die ik niet zomaar herkende. Is dit een bestaande taal, en zo ja, welke dan? En waarom wordt specifiek die taal gebruikt, en is dat zomaar prima?

Een dikke L zorgt voor aandacht

Door Marten van der Meulen

Je kunt in taal op allerlei manieren nadruk leggen: door toonhoogte, door volume, door pauzes, door herhaling. Allemaal genoegzaam bekend, dunkt me. Maar de laatste tijd valt me een nieuwe manier op (hoewel, nieuw: misschien is het allemaal de Illusie van Recentheid): een verlenging van één specifieke medeklinker, te weten de L (die ik even als hoofdletter spel voor de leesbaarheid). Als je een woord nadruk wil geven, omdat het belangrijk is, of omdat je wil laten zien hoe belachelijk het is, dan kun je de L dikker maken: "Ga llopen dan".

Waarom kies je een woord uit een bepaalde taal?

Door Sterre Leufkens

Als ik érgens jaloers op ben (behalve op prins Harry, maar dat even terzijde) is het op kinderen die meertalig opgroeien. Wat lijkt me dat een feest: de hele dag talen leren, op een leeftijd waarop je nog met relatief gemak zomaar hup alles onthoudt en zelf kunt. Eten, spelen, poepen, en intussen polyglot worden - het paradijs! Groot was dan ook mijn vreugd' toen mij dit blog onder ogen kwam, waarin een ervaringsdeskundige beschrijft hoe het er in haar 4-talige gezin aan toegaat. Vooral het woordenlijstje, waarin ze beschrijft welke woorden bij hen thuis in welke taal gezegd worden, is prachtig. Je kunt er namelijk precies aan zien welke redenen mensen hebben om in een bepaalde context een specifieke taal te kiezen. Kijk maar. 

Sturende vragen

Door Sterre Leufkens

Een vraag, wat is dat eigenlijk? Als je het Van Dale vraagt (hehe) dan krijg je dit: 'verzoek om een inlichting, mening, enz.'. Het doel is dus informatie, van wat voor aard dan ook. Maar. Als je goed gaat kijken naar vragen in Het Echte Leven, dan zie je dat ze vaak ook een ander doel of op z'n minst ander effect hebben. Met vragen doe je niet alleen een verzoek, je kunt er ook heel handig mee sturen. Een prachtige casus is de nieuwe wet op orgaandonatie, die bijna niet aan jullie aandacht ontsnapt kan zijn. Het enige echte concrete verschil met de oude/huidige wet is namelijk een kwestie van vraagstelling. 

Kranten en romans: makkelijk of moeilijk?

Door Sterre Leufkens

Hebben jullie weleens een krant uit de jaren 50 gezien? Zo niet, gauw naar Delpher, want het is hartstikke leuk. Het valt meteen op dat kranten sindsdien behoorlijk veranderd zijn - in formaat, opmaak, maar ook in taalgebruik. Dat laatste is natuurlijk interessant: in welk opzicht is de journalistieke stijl van het Nederlands veranderd, in pakweg 60 jaar? Is het taalgebruik makkelijker geworden, of juist moeilijker? En hoe zit het eigenlijk met de taal van romans, is die ook veranderd? Jullie hebben geluk: megacollega's* van de Uni van Utrecht deden er onderzoek naar!  

Kaal bij de kassa en andere verhalen: over communicatieve frequentie

Door Marten van der Meulen

De rol die simpele frequentie speelt in taal kan wat mij betreft nauwelijks worden overschat. Hoe vaak een woord voorkomt bepaalt de leerbaarheid ervan, de verandering, en het gebruik. Het is bijvoorbeeld grappig om te merken dat je zinnen van mensen kunt afmaken: je herkent het patroon omdat je het eerder bent tegengekomen, of omdat je iets soortgelijks bent tegengekomen. Hoe vaker je het eerder gehoord hebt, hoe makkelijker dat gaat. Laatst realiseerde ik me dat je niet alleen in taal, maar ook in allerlei situaties afgaat op frequentie. Op basis van wat je hebt meegemaakt heb je bepaalde verwachtingen, en dankzij die verwachtingen reageer je dan weer op een bepaalde manier. Dat gaat helemaal vanzelf - het valt eigenlijk alleen op als het mis gaat. Drie voorbeelden daarvan. Wel even een waarschuwing voor wie niet tegen ongemakkelijkheid kan: niet doorlezen!

Taal bij de tandarts

Door Marten van der Meulen

Ik ben zo iemand die iedere zes maanden naar de tandarts gaat. Je schijnt ook volk te hebben dat dit nalaat en dan eens in de vijf jaar urenlang onder de bijl moet. Maar zo ben ik niet, en dus was het vorige week weer eens raak. Het is niet zo eens zo dat ik het echt naar vind, maar er valt vooral gewoon zo ontzettend weinig te beleven. Lig je daar op zo'n stoel. Muziekje dat je net niet kunt horen door het geboor heen, als je écht pech hebt een praatprogramma van RTL op een aan het plafond bevestigd beeldscherm. Loeisaai. Maar toen bedacht ik: alles is taal, alles is wetenschap, alles is interessant. En dus: wat voor taal gebruiken ze eigenlijk bij de tandarts?

Een Nederlands alternatief voor wc?

door Marten van der Meulen

Gisteren tweette GroenLinks-kamerlid Zihni Özdil het volgende:

In het debat over Engels in het onderwijs hekelt collega @harmbeertema van de PVV de verengelsing van onze oud-Hollandse “bordjes naar de W.C. (Water Closet)”👇🏾 pic.twitter.com/HMzDByDUh7

— Zihni (@ZihniOzdil) 19 april 2018

Lachen, dacht ik: hoe doe je dat, mensen de wc wijzen zónder Engels te gebruiken? Het oorspronkelijke woord water closet is namelijk zelf al hartstikke Engels. Oké, ik ben altijd in voor een taalspel over wc's, en dus ging ik op zoek naar een Nederlands alternatief. Groot was mijn ontsteltenis (ik zou bijna zeggen: mijn broek zakte af) toen ik erachter kwam dat het vrijwel onmogelijk is een Nederlands alternatief voor wc te gebruiken! Kijk maar (en zie hier voor uitgebreide uitleg):

toilet - Frans leenwoord

plee - Frans leenwoord (!)

urinoir - Frans leenwoord

water closet - Engels leenwoord

latrine - Frans leenwoord

Opvallend genoeg noemt eigenlijk geen enkel puristisch genootschap dit woord (misschien omdat ze hun pure aard niet met zulke viezigheid willen bezoedelen), laat staan dat er een alternatief voor wordt geboden. Je mag dus aannemen dat het is ingeburgerd, maar ja, dat zijn de ergsten! Sluipenderwijs winnen de exoten het van de inheemsen! Laten we dan zelf maar proberen een alternatief te verzinnen. Kleinste kamertje bijvoorbeeld. Tsja, kamer is dan weer afkomstig uit het Latijn. Zo schiet het niet op. Eigenlijk is er maar één alternatief dat terugslaat op onze poepende Germaanse voormoeders: schijthuis (credits Barend). Als de PVV dus de daad bij het woord wil voegen, dan dienen ze een motie in om alle verwijzingen naar wc te vervangen door schijthuis. Succes!

Ik zeg dat er maar één alternatief is, maar wellicht kennen jullie er meer. Ook interessant: welk ander fenomeen kent een aantal (bijna) synoniemen, die allemaal een migratieachtergrond hebben? Ik hou me aanbevolen!

De constructie van een mop

Door Marten van der Meulen

Vorige week schreef Sterre een stukje over pragmatiek in kindermoppen. Ik ging daardoor nadenken over grappen, en over hoe ze zijn opgebouwd. Toen realiseerde ik me: eigenlijk zijn er ook veel moppen die inzicht geven in het onderbewust leren van genreconventies. Uhhh... wat?! Echt, let maar eens op. Zoals Sterre ook al schreef: grappen ontleden is dodelijk voor de humor, maar helaas, dat moet maar. Het geeft namelijk enorm veel inzicht in taal.

De beste moppen zijn taalmoppen

Door Sterre Leufkens

Houden jullie ook zo van humor? Dan heb ik een tip voor jullie: ga eens naar de site van de Okki, het tijdschrift voor kinderen. Daar hebben ze een speciale pagina met allemaal moppen. Fantastisch is het! En wat blijkt: meer dan de helft van de moppen die er staan, gaan eigenlijk over taal. 

De vele pseudoniemen van Milfje Meulskens

door Marten van der Meulen

Laatst verscheen er een ontzettend leuke vlog op Neerlandistiek.nl. Daarin werd een indrukkwekkend hoeveelheid pseudoniemen uit de Nederlandse literatuur behandeld. Nu wil het geval dat wij hier óók onder pseudoniem schrijven. Bovendien heb ik nog wel eens vaker een pseudoniem bedacht. Tijd dus voor een overzichtstentoonstelling.

Meer taligheid is beter, ook op school

Door Sterre Leufkens

Stel je voor: je emigreert, compleet met meubilair, fiets en kinderen, naar een ver vreemd land. Aldaar aangekomen meld je je kroost uiteraard aan bij de beste school die je kunt vinden. Je wilt dat je kind de taal van het betreffende land snel en goed leert, en ook lekker goed leert rekenen, topograferen, en wat verder nog ter tafel komt op de basisschool. Maar al snel komt je kind stil en verdrietig thuis. Wat blijkt? Je kind voelt zich razend alleen, omdat z/hij zich niet kan uitdrukken: nog niet in de nieuwe taal, maar ook niet in het Nederlands, want dat mag hij/ze niet gebruiken. Rottig, toch?

Grammatica versus spelling: de verschillen

Het zou zomaar aan uw aandacht ontsnapt kunnen wezen, maar anderhalve week geleden was het de Dag van de Grammatica! Als dat geen feest was dan weet ik het ook niet meer. Het verschijnsel biedt een perfecte gelegenheid om eens een heel basale wet uit de taalkunde uit te leggen: grammatica is geen spelling, en vice versa idem dito. Want daar is nog verrassend veel onduidelijkheid over.

Het Grote Ramses Shaffy Spel

Door Marten van der Meulen

Ik kan het niet helpen: ik blijf even in de hoek van de taalspelletjes. Dit maal zat het zo: ik stond onder de douche met een muziekje op. Toen kwam de Amsterdamse Bard langs met zijn meesterhit Zing-Vecht-Huil-Bid-Lach-Werk en Bewonder. En toen herinnerde ik me plots dat we daar vroeger weleens een spel van maakten: vervang deze sequentie van zeven woorden door andere woorden. Vier regels: het moet zo snel mogelijk, de woorden moeten in één categorie vallen, je moet de lettergrepen respecteren (6x1 en 3) en je moet ALLES zingen zoals Ramses dat ook doet. Liefst ook iedere poging een beetje hoger, d tan wordt het echt leuk. We beginnen eenvoudig:

Rood-Wit-Groen-Paars-Blauw-Zwart en Oranje

nog één!

Weesp-Olst-Elst-Goor-Beesd-Grou en Schipluiden

encore une fois por favor!

Jam-Stroop-Kaas-Vlees-Koek-Ham-Marmelade 
(beetje valsspel maar zo'n leuk woord)

En zíngen he, zíngen!

Rick-Henk-Jan-Piet-Klaas-Roel en Martinus

Smakelijk!

Prei-Erwt-Sla-Ui-Peen-Lof en Spinazie/Komkommer

Hoppa!

Kuijt-Krol-Dost-Stam-Valckx-Vorm en Maduro

Daaaaarrrrrr gaatie weer!

Fiets-Bus-Kar-Step-Tram-Boot en Concorde

Nu een voor de Elite!

Bach-Orff-Bloch-Glass-Reich-Suk en Busoni 
(had ook gekund met vijf keer Bach, maar dat werd toch wel wat eentonig)

Deze is voor de taalkundigen

Hun-Ik-Wij-Hem-Haar-Ons en Malkander

Een voor de lezers 

Scott-Oz-Dahl-Claus-Hotz-Noort en Van Schendel

Ok nog eentje dan

Clarke-Vern-Dick-Wells-Brin-Vance en John Wyndham
(moest ik vrij lang over nadenken)

Toch nog een voor liefhebbers van vrouwelijk vlees

Kut-Spleet-Scheur-Grot-Groef-Snee en Punani

Jongens ik kan niet meer stoppen

Rijn-Maas-Waal-Nijl-Loire-Po-Mississippi

Aaaaaaaaargh hou me tegen!

Gaaf-Tof-Cool-Dope-Sick-Vet en Geweldig

Wat een HEERLIJK spel al zeg ik het zelf. Ik kan echt eindeloos doorgaan, en ik ga dat ook lekker doen in de comments. Doen jullie mee? En zingen, alsof je leven ervan afhangt. 

Van Hilversum Sportpark tot Rotterdam Zuid: de namen van NS-stations zijn een taalfeest

Door Marten van der Meulen

Vorige week was ik even lekker een paar dagen op vakantie in Londen. Op een van mijn ondergrondse reizen herinnerde ik me, al kijkend op de Tube-kaart, dat ik ooit van een taalspelletje had gehoord over de metrostations (met dank aan Gijs). Het ging er dan om namen van metrostations te vinden, waar bijvoorbeeld alle klinkers in zaten (ik vond zo snel alleen Mansion House, maar volgens mij zijn er meer). Een variant op dit spelletje kende ik ook, met landennamen. Maar zou je zoiets ook met het openbaar vervoer in Nederland kunnen doen? Onze metronetwerken zijn daar wat klein voor, maar gelukkig hebben we de NS.

Alles wat wij willen zeggen over de koppen van de NOS

Door Sterre Leufkens

Geef het maar toe, lezer: ook jij slaat op een onbewaakt moment, wanneer je eigenlijk dat rapport zou moeten schrijven of eindelijk dat mailtje sturen, weleens aan het surfen. De NOS-website of app blijkt tot de vaste plekken te behoren die mensen tijdens het werk-ontwijken wel eens bezoeken. Dat is mooi, want dat betekent dat veel van jullie het volgende fenomeen wel zullen herkennen: de wij-jullie'isering van de NOS-koppen. 

Over de betekenisverwarring die de ontnieter is

Door Sterre Leufkens

De taal: ze wordt bezongen in het mooiste lied, en terecht natuurlijk. Een aspect van taal dat weleens geroemd wordt, is heur logica. In taal kun je de helderste gedachten uitdrukken, kun je redeneren, en zelfs als je niks uitspreekt maar alleen maar taal in je hoofd gebruikt, kun je er de prachtigste rationele argumentaties mee vormen. Nou, dat mag allemaal zo wezen, intussen is taal vaak ook gewoon onhandig, verwarrend, slecht ontworpen, en een bewijs dat het zowel in ons hoofd als daarbuiten één grote chaos is. Case in point: de ontnieter. 

Maak de taal vegetarisch!

We worden met z'n allen steeds flexitarischer. Dat heeft niks met blonde haren en blauwe ogen te maken, nee, ik bedoel gewoon dat men in ons land steeds vaker vleesloos eet. Dat is natuurlijk een goede eerste stap, maar het is tijd om verder te kijken. Wij van Milfje starten een revolutie: maak de taal vegetarisch! Weg met de diepgewortelde vleesliefde in onze taal!

Schreeuwlelijk, drinkwater, schrijfmachine: Speelspel met taal!

Door Marten van der Meulen

Afgelopen december vierde Milfje haar jubileum (zoals we laatst ook memoreerden). Een van de onbedoelde gevolgen van onze taalpassie is dat vrienden ons vrijwel dagelijks stukjes over taal doorsturen, om etymologieën vragen, leuke woorden aan de hand doen, of zich beklagen over de staat van de taal van onze jeugd. Soms gaat dat tegenstaan, maar meestal is het heel leuk. Zo deed iemand me vorige week tijdens het eten zomaar een nieuw taalspel kado (dankjewel!). Of het nieuw is weet ik niet (na Battus is er vrijwel niets novum meer sub de sole), maar ik vind het toch leuk. Het is gebaseerd op samenstellingen, en het heet: Speelspel!

Foute zinnen hebben schrikeffect

Zinnen volgen regels. Grammaticale regels. Dat zou je tenminste denken. Maar er zijn zinnen, die ogenschijnlijk precies tegen die regels ingaan. En toch, als je zo'n 'foute' zin gebruikt, zal geen leraar je verbeteren. Sterker nog: je laat er juist mee zien dat je de taal goed beheerst. En je drukt met zo'n zin ook nog eens handig effectief je emoties uit. Tel uit je winst!

Waarom I Amsterdam wel werkt, maar WE ♥ MM niet

Door Marten van der Meulen

Ophef in Emmen: een nieuwe toeristentrekpleister gaat veel geld kosten. We gaan even niet in op het eventuele effect van de bewuste trekpleister (wat ik trouwens altijd een smerig woord heb gevonden); ik zou er in ieder geval zelf niet voor naar Emmen gaan. Wel wil ik het hebben over de vorm van het ding, en waarom ik denk dat die niet werkt.

Milfje bestaat 5 jaar! Verheug u in onze taalpassie!

Wij wrijven ons nog even de ogen uit, maar het is echt waar: De Taalpassie van Milfje bestaat vijf jaar! Reden om eens flink de balans op te maken.