 |
| Onderzeeboot (voor het geval je vergeten was wat dat was) |
We hebben al flink wat taalspelletjes gedaan met Milfje, maar deze hadden we nog niet. Credits: dit lijstje met shower thoughts. Daarin kwam ik (vrij vertaald) dit zinnetjes tegen:
Een onderzeeër kan tegelijkertijd onder vuur en onder water liggen.
Boem! Taalgasme! Schitterend! Je krijgt dus de volgende opbouw: een entiteit X moet tegelijkertijd voldoen aan conditie Y en Z, waarbij Y en Z tegenovergesteld zijn. In het geval van de onderzeeboot is er ook nog sprake van een metafoor, want "onder vuur" betekent dat er op geschoten wordt, niet dat men zich letterlijk beneden ten opzichte van het vuur bevindt, in ruimtelijke zin.
Een naam voor deze categorie weet ik nog niet, en ook de afbakening zal zich gaandeweg moeten ontwikkelen. Moet die metaforische laag erin? Misschien maar wel, anders wordt het wellicht te flauw. De volgende uitspraak is dus misschien niet goed:
Een lijk in een doodskist in een vliegtuig is tegelijkertijd in de grond en in de lucht.
Wat vinden jullie? Nieuwe voorbeelden! Meer regels! Discussie! Hoera, taal!
Dit is interessant, want in de literatuur over idiomatische uitdrukkingen is beweerd dat je dit niet kan doen, i.e. dat je geen coördinatie kan maken tussen een idiomatische uitdrukking (onder vuur liggen) en een niet-idiomatische uitdrukking (onder water liggen). Ik vind het voorbeeld van de onderzeeër niet zo slecht.
BeantwoordenVerwijderenOpmerking voor Sterre: misschien kan dit enkel met 'Idiomatically combining expressions'? Bij 'idiomatic phrases' zoals misschien 'de pijp uit gaan' (?) lijkt het moeilijker, bijvoorbeeld ??Hij ging tegelijkertijd de deur en de pijp uit (maar deur en pijp zijn natuurlijk niet tegenovergesteld). Om over na te denken...
Leuke observatie, Tanja! Ik ben het met je eens dat het onderzeeërvoorbeeld prima is, en het lukt me ook niet direct om hetzelfde met idiomatic phrases te doen.
VerwijderenOp Facebook oppert Roderick Bloem dat je tegelijk de Pijp (Amsterdamse wijk) in en de pijp uit kunt gaan. Die is iets meer gekunsteld dan de onderzeeër, ik moest er in ieder geval langer over nadenken. Maar klopt wel.
Ik denk er ook over door!
Ha Tanja, (Marten hier)
Verwijderenkijk eens aan, over popularisering en wat je daaraan hebt voor de wetenschap gesproken. Grootste probleem lijkt me eigenlijk dat vuur en water volgens mij geen echte antoniemen zijn. Misschien wel traditioneel, maar niet fundamenteel (niet op de manier van goed-slecht). Het is dus erg lastig om zinnen te bedenken met echte tegenstellingen.
Dat gezegd hebbende, als je het iets verbreed naar "staat van zijn die op z'n minst deels tegengesteld is", dan kom je een eind. Ik dacht nog aan de volgende:
De zwemmers waren tegelijkertijd in de golven en in de wolken, toen de een de ander ten huwelijk vroeg.
En ps: als de literatuur zegt dat dit niet kan, en wij vinden van wel, dan houd ik me aanbevolen voor de publicatie!
Ik vind dat een goed voorbeeld (nog beter dan de onderzeeër). Het is natuurlijk zo, zoals je zelf ook aangeeft, dan wolken en golven niet volledig tegengesteld zijn.
VerwijderenAls er een publicatie komt, brengen we je zeker op de hoogte ;-)
Ik weet niet of je dat kan zeggen over een lijk als de kist nog niet begraven is? Misschien werkt "Dankzij de faraday kooi was het vliegtuig als gegrond voor het landde". Klopt natuurkundig waarschijnlijk ook niet... Hmm...
BeantwoordenVerwijderen"De verliefde pinguin dook met zijn hoofd in de wolken."?
VerwijderenDonders, Marten was me voor :P
VerwijderenHa grappig Vincent, ik had precies een zin met "in de wolken" net op Facebook gezet!
VerwijderenMaar, zonder cocky te worden, ik vind mijn voorbeeld wel beter :P want duiken, dat kun je wel gewoon uitbreiden naar vliegen (duikvlucht), dus die tegenstelling is kleiner.
Kan iemand zoiets bedenken met 'het loodje leggen'? :-)
BeantwoordenVerwijderenIets als dat je tegelijkertijd het loodje legt en het aflegt?
VerwijderenIemand kan tegelijkertijd aan de grond en met zijn hoofd in de wolken zitten
BeantwoordenVerwijderenIk moet tegelijkertijd spitsroeden en op eieren lopen
BeantwoordenVerwijderenDe man sloeg tegelijkertijd zijn vrouw en een figuur
BeantwoordenVerwijderenbij Lodewick leerde ik dat dat een zeugma was: hier zet men koffie en over
VerwijderenJe kunt tegelijkertijd alleen in New York en in alle staten zijn
BeantwoordenVerwijderenEigenlijk is het altijd zo dat je tegelijkertijd mis schiet en een bok schiet
BeantwoordenVerwijderenJe doet leuk mee Taalprof! We blijven echter kritisch: er is op de voorbeelden nog wel een en ander aan te merken. Vooral dat de tegengestelde relatie soms afwezig lijkt, of in ieder geval vreemd is. Mis schiet -bok schiet en spitsroeden -eieren bijvoorbeeld, dat is toch niet echt tegenovergesteld? De 'aan de grond' - 'in de wolken' lijkt me ook net anders, want 2x idioom (of 'op de grond' en 'in de wolken' misschien, zie ook 'golven' en 'wolken')
VerwijderenDe vrouw-figuur past beter! Hoewel toch ook hier, tegengestelder zou zijn als het vrouw-man is (hoewel je dat in tijden van genderneutraal misschien niet eens meer mag zeggen...)
Hij zat tegelijkertijd op de hoogste verdieping en aan de grond?
VerwijderenHij sloeg tegelijkertijd een bekende Nederlander en een vreemd figuur? (hier is de tegenstelling dan bekend-vreemd)
Dat voorbeeld van New York en alle staten vind ik wel goed. (dan is de tegenstelling 1 vs. alle) - Vraag is: is dit een goede zin (los van creatief taalgebruik binnen het taalspel?)
Toen ik (alleen) in New York en in alle staten was, heb ik mijn ouders in Nederland getelefoneerd. Klinkt dat wel zo goed?
Ja da's waar. Alhoewel ik mis schieten en een bok schieten wel als tegenovergesteld zou zien, of in elk geval half, omdat 'een bok schieten' suggereert dat je wel iets schiet (letterlijk) maar dan (figuurlijk) toch niks raakt. Ik denk dat het probleem ook wel een beetje bij 'tegenovergesteld' ligt, want ik kan me wel voorstellen dat het tegenovergestelde van 'man' 'vrouw' is, alhoewel het dan alleen op de geslachtelijke dimensie tegenovergesteld is, maar wat is het tegenovergestelde van 'een figuur'? 'geen figuur'? Een mens? Een abstractum?
VerwijderenMaar goed: als ik alles omstandig moet gaan uitleggen én bij mijn standpunt blijf ga ik dus tegelijkertijd op mijn hurken zitten en mijn poot stijf houden.
VerwijderenDe zwarte man trok wit weg
BeantwoordenVerwijderenDonkere wolken pakten zich samen toen hij van de felle zon een verbrande huid kreeg.
BeantwoordenVerwijderenDie vind ik veelbelovend!
VerwijderenHelaas was daardoor zijn vakantie naar de zon naar de maan
Verwijderenschitterend :)
VerwijderenDe piloot moest vaak de lucht in omdat hij aan de grond zat.
BeantwoordenVerwijderenKijk, dit lijkt me een uitstekend voorbeeld. Idioom en niet-idioom, lucht-grond tegenstelling. Hulde!
VerwijderenWat probeerseltjes:
BeantwoordenVerwijderenLanger doorwerken kan goed uitwerken voor werkgever en werknemer.
Nadat haar klant begon te klagen bond de SM-meesteres in en bond ze hem los.
Eiken zijn taxonomisch gezien maar een heel klein takje van de Planten.
[of om hem nog iets scherper aan te zetten mammoetbomen (sequoia's) i.p.v. eiken]
Met een scherpe pen schrijft men de botste woorden.
Toen de kapitein van de Titanic een gat in de romp van zijn schip zag, zag hij er geen gat meer in.
BeantwoordenVerwijderenDe verliefde puber werd rood toen hij een blauwtje liep
BeantwoordenVerwijderenToen de goed verzekerde herder zijn hele kudde bij de overstroming zag verdrinken, had hij zijn schaapjes op het droge
BeantwoordenVerwijderenDe matroos monsterde af zonder pensioenregeling en ging zodoende het schip in
BeantwoordenVerwijderen