Je accent afleren: kan dat?

Door Sterre Leufkens

In de documentaire 'Do I sound gay?' van David Thorpe volg je de filmmaker bij een persoonlijke queeste. Hij klinkt inderdaad als een homo, zeggen zijn vrienden, en dat vindt hij maar niks. David bezoekt een logopediste, een spraakpatholoog, en een stemcoach om zijn accent af te leren. Het gaf me maar een treurig gevoel: dat een man met een prima stem, goed verstaanbaar, niks mis mee, zo veel moeite doet om anders te gaan praten. Toch is het geen zeldzaam verschijnsel. Ik hoor maar al te vaak van studenten dat ze hun Brabantse/Twentse/Westfriese accent hebben afgeleerd toen ze naar de Grote Studentenstad verhuisden, en op het web zijn daar meer voorbeelden van. Los van de vraag waarom mensen hun accent willen afleren, vraag ik me af: kan dat eigenlijk wel?

Anekdotische voorbeelden genoeg, zelfs een van mezelf. Op mijn achtste verhuisde ik van de Randstad (accent: Goois-achtige r, Rotterdammeske o) naar Twente. In no time had ik een andere r aangeleerd, en klonken mijn klinkers anders. Zelf hoorde ik het niet, maar vrienden uit het westen zeiden het. Laatst zag ik een filmpje terug van een 12-jarige Sterre en inderdaad: een onvervalst Twents accent. Toen ik op mijn 18e in Amsterdam ging wonen verdween dat weer helemaal: ik klink nu Algemeen Randstedelijks (geloof ik). Blijkbaar is het mogelijk om een accent aan- of af te leren (eigenlijk gaat het natuurlijk altijd om aanleren van een ander accent; 'accentloos' bestaat niet), zelfs zonder dat je er bijzonder je best op doet. 

Toch zijn er ook zat anekdotische verhalen van het omgekeerde. Talloze studenten die ik spreek zijn gefrustreerd dat hun afkomst nog steeds te horen is aan hun g's, r'en en klinkers, al doen ze nog zo hun best om perfect Utrechts te klinken. Ook de man uit de documentaire bereikt niet waar hij op hoopte: hij blijft homoseksueel klinken, whatever that may be, al wordt zijn spraak wel dieper en voller. 

Maar genoeg anekdotiek. In de literatuur kon ik zo gauw niks vinden (maar dat kan aan mij liggen: wie o wie heeft het verlossende artikel?), dus op naar de experts! Logopediste Alet Slokkers-Van den Berg legt uit dat het van een boel factoren afhangt of je een accent kunt aanleren. Ten eerste: leeftijd. De hersenen van kinderen zijn nog lekker plastisch, en dat maakt ze geschikt om kleine klankverschillen te horen. Ook kunnen ze die klanken dan zelf nog goed leren maken. Hoe ouder je wordt, hoe lastiger dat gaat: dan vergt het meer oefening. Het helpt daarbij als je handig bent in het aanvoelen van hoe je een klankverschil maakt. Het is zoiets als zeggen 'Trek je linkerwenkbrauw op'. Sommige mensen kunnen dat dan, die voelen aan welke spier daarvoor nodig is, anderen moeten er erg op oefenen en hebben trucs nodig.

Wat verder helpt, is als je muzikaal bent, zegt ook stemcoach Fransje van Luin in dit stuk. Accenten onderscheiden zich door klanken (de g, de r) maar ook door prosodie: het verloop van toonhoogte. Ook dat moet je dus goed kunnen horen en imiteren, als je een accent wilt aanleren. Mensen die hier goed in zijn, gaan vaak ook vanzelf een andere prosodie gebruiken wanneer ze in een gebied zijn waar mensen een accent hebben. Zo zie je dat aanbod er ook toe doet: hoe meer je hoort van het accent dat je wilt leren (zo jong mogelijk), hoe makkelijker het wordt om het zelf te gebruiken.

Het kán dus, een accent leren, maar lastig is het wel, zeker als je weinig muzikaal talent hebt, wat ouder bent, en het accent in kwestie niet vaak hoort. Mensen bij wie het wel lukt, 'vervallen' soms toch weer in hun oude accent, wanneer ze wat gedronken hebben en/of moe zijn. Ik wil de logopedisten en stemcoaches van de wereld natuurlijk niet van hun dagelijks brood beroven, maar ik zou toch zeggen: doe het gewoon lekker niet! Hou je accent, koester het, het hoort bij je. En als mensen het lelijk vinden, en vooroordelen hebben, lees dan dit blogje aan ze voor, met je eigen g, r, klinkers, en melodie. Dat zal ze leren!