De mooie meisje, een mooie huis: meer regelmaat!

Er is vaak lekker veel ophef over: het lijkt er op alsof het aan het verdwijnen is. Hemeltergende onzin! Moet niet gekker worden! Ach rot toch op. Dit zijn slechts een aantal van de reacties op Fok.nl (er zijn ook gematigder meningen hoor) op een artikel over dit verschijnsel. Maar hoe zit het nou eigenlijk? Is het inderdaad verengelsing? Of komt het door de bontkraagjes? Of is het zelfs de schuld van de taalkundigen!

Eerst een misverstand de wereld uithelpen, een zogenaamde Dikke Disclaimer: Milfje, als aanstormend taalkundige, en alle andere taalkundigen met mij, WILLEN niet dat het ophoudt te bestaan. We willen het zelfs niet afschaffen (zoals bijvoorbeeld Aleid Truijtens leek te denken), of het verdwijnen ervan bespoedigen. We constateren alleen een feit, namelijk dat het aan het verdwijnen is. We proberen dat los te koppelen van eventuele esthetische gevoelens die we daarbij hebben. Je moet, vind ik, namelijk wetenschap en smaak van elkaar gescheiden houden, behalve als je onderzoek doet naar wetenschap en koken (al wie daar in geinteresseerd is die vervoege zich bij deze MOOC van Harvard).

Dat gezegd hebbende: wat is er nou precies aan de hand. Het Nederlands heeft zoals bekend twee lidwoorden: de voor mannelijke vrouwelijke woorden, en het voor onzijdige woorden. Zo leren we dat. De regels voor het gebruik van deze lidwoorden zijn... afwezig. Nee echt. OnzeTaal zegt het zelf. Oftewel: succes taalstudenten! De bijna volslagen willekeur van lidwoordgebruik is een van de redenen dat zelfs volslagen normale kinderen tot op late leeftijd fouten blijven maken.

Vinden alleen kinderen en buitenlanders dit moeilijk? Neen! Zoals in dit fijne boekje van o.a. Marc van Oostendorp zo treffend wordt gezegd: "Grammaticaal geslacht is een soort blindedarm van het Standaardnederlands. Het zit er wel, maar het heeft geen duidelijke functie meer." En dat is al tijden aan de gang: in hetzelfde werk lezen wij over Multatuli (1820-1887), die in in van zijn Ideeen al schreef over zijn onmacht het geslacht van tafel te bepalen. Multatuli, onmacht? Een van ‘s Neerlands grootste schrijverts? Ja zeker meneer de hypotheker: en dat bewijst maar weder hoe onhandig dat hele geslacht is (wat ons weer bij de taalerotiek brengt, maargoed, dat komt later weer).

Het verdwijnen van het geslacht hangt trouwens samen met een andere taalverandering, en dit is ook een ergernisjuweeltje: veel tweedetaalsprekers hebben het over "een mooie huis". Oei, daar gaan de alarmbellen ook naarstig van tekeder. Hartstikke fout, moet natuurlijk "een mooi huis" zijn. Maar deze ontwikkeling heeft te maken met het verdwijnen van geslacht, want hoe weet je of het adjectief (dat woord gebruik ik trouwens bewust, ik houd niet van "bijvoegelijke naamwoorden") met of zonder -e moet? Die regels zijn er gelukkig dan weer wel, maar zijn toch nog buitengewoon ingewikkeld. Wat te doen? Men kiest een default, en dat wordt MET -e.

Maar de echt grote vraag is natuurlijk: waarom verdwijnen deze dingen: is dat iemands schuld? Nou, lieve lezertjes, ik zal jullie een illusie verarmen: het is NIET, ik herhaal NIET omdat tweedetaalsprekers (door sommigen bontkraagjes genoemd) dom of lui zijn. Het kan allerlei redenen hebben, zoals het feit of de moedertaal al dan niet dit onderscheid maakt, maar kort gezegd komt het hierop neer, en hou je vast van het wordt een giller: wij willen regelmaat. Ja! zo is dat nou eenmaal! Door de geschiedenis van de taal blijkt altijd maar weer dat regelmatigheid een streven is. Kijk naar sterke werkwoorden: daar waren er vroeger veel meer van, maar die zijn aan het verdwijnen, want uitzonderingen zijn lastig. Kijk naar casus, zoals "den man": hartstikke ingewikkeld, dus hoepla! weg ermede. En ja, ik weet dat er nog heeeel veel andere zaken meespelen, maar zolang je dit onthoudt (wij willen regelmaat), begrijp je een belangrijk aspect.

Uiteindelijk maken beide veranderingen deel uit van het feit dat het Nederlands steeds meer inflectie verliest. Je zou kunnen zeggen dat wij van het Duits (met heur naamvallen) richting Engels gaan. Betekent dit dat het toch verengelsing is? Neen. Het is een natuurlijk proces. En wees niet bang: niemand gaat je dwingen om 'de meisje' te zeggen. Nog niet in ieder geval. Verandering is normaal, en we zien wel waar de schip strandt.