Lachen zonder begrip: een mooier internet begint bij jezelf

Weet je wat ik ik echt jammer vind aan de ‘discussies’ over taal op Internet? Dat er geen discussie is: er lijken bijna alleen maar mensen te zijn die ‘fouten’ opmerken. Mensen lijken moedwillig voorbij te willen gaan aan het feit dat er misschien een reden is dat men wel eens een ‘foutje’ maakt, afgezien van slordigheid of typefoutjes. Maar nee, het enige dat er gebeurt is ‘corrigeren’ en uitspraken doen over de intelligentie van de foutjesmaker. Jammer! Milfje vindt het veel interessanter om te kijken naar het waarom… En in dit geval dus het waarom van ‘fouten’ ‘corrigeren’.

Slordigheid en onzorgvuldigheid zijn namelijk alleen maar oppervlakteredenen om ‘fouten’ te maken. Niemand zegt ‘Jongen de uitgelaat hondjen heeft’. Fouten worden gemaakt waar een zwakke plek in de taal zit: gebruiken die we moeilijk vinden, of ingewikkeld, of die aan het veranderen zijn; juist daar gaan we de fout in. Niemand schrijft ‘het boer’ in plaats van ‘de boer’ - dat is niet zo'n zwakke plek. Een foutje is dus niet alleen lachen, maar ook boeiend: het kan een vroege indicatie zijn van taalverandering. Als je het waarom achter het foutje begrijpt, snap je meer over hoe de taal in elkaar zit.

Denk nu eens aan Signalering Onjuist Spatiegebruik. Ik snap dat die naam, SOS, zeker gezien de lading lekker bekt, maar het zou vele malen interessanter zijn als de site ook probeerde te kijken naar waarom bepaalde 'fouten' voorkomen. Oftewel: het in kaart brengen van de gevallen waar spaties worden gebruikt op plaatsen waar dat volgens de norm niet mag, en kijk of er een patroon in zit. Mocht dat zo zijn, dan kun je daar bijvoorbeeld wat handige richtlijnen over doen uitgaan. Er is dan wel een boek uitgebracht, maar helpt dat? Want je moet je afvragen: als de regel zo makkelijk is, namelijk ‘gebruik in samengestelde woorden zeker weten nooit ofte nimmer niks geen spatie!’ waarom blijven mensen dan fouten maken? Wil het zeggen dat de foutenmakers de regel niet begrepen hebben, of is er een andere reden voor?

Een andere site in deze categorie is Copytijgers. Dat die website succes heeft blijkt wel uit de publicatie van nog een boekje met 'fouten'. Ook hierin staan zo veel boeiende data! Een snelle blik op de website laat stante pedo allerlei interessante taalkundige fenomenen zien, vooral veel in de categorie ‘schrijven zoals je spreekt’: chagarijnig, budjet. Dat is zo ongeveer het oudste adagium in de taal: spelling is gebaseerd op uitspraak (Milfje schreef er al eens over). Nu we gestandaardiseerde taal hebben zijn ‘fouten’ makkelijker te maken, eenvoudigweg omdat er minder ‘goed’ is. Maar neem nou het woord tampasta. Hartstikke boeiend: blijkbaar geschreven door iemand die onderbewust weet dat de -nd van 'tand' assimileert naar een -m in de uitspraak. Neem een willekeurig gesprek op over tandpasta en observeer zelf: niemand zegt tandpasta. Maar dat wordt helemaal niet genoemd!

Nog maar een voorbeeld: Milfje schreef eens over de -d uitgang in bepaalde voltooid deelwoorden, en dat dat moeilijk is, en dat daar heel erg interessant onderzoek naar is en wordt gedaan. Etteloze voorbeelden: verklaard, vernietigd, versnipperd. Gaat Copytijgers daar op in? Neen! Vet jammerdebammer! Het lijkt een beetje op naar een nieuwe planeet gaan, daar aliens ontdekken en naar ze gaan zitten staren en iedere keer dat ze iets doen lachen. Maar misschien zit er wel een patroon in wat ze doen, en pas dan wordt het interessant!

Toen ik, Milfje, ooit ‘dat is verandert’ schreef, sloegen de poppen aan het dansen. Een fout die veel voorkomt, zie ook het stukje daarover. Noem me ouderwets, maar ik ging dus uitleggen hoe dat zat, want hé, je bent tenslotte een taalblog. En verdomd alstnie waar is: zelfs in reactie op dat stukje was iemand die een 'fout' corrigeerde. Maar, daar gaat het nou juist om! Juist interessant, dat zelfs wij, als Aanstormende Taalkundigen, 'fouten' maken. En ook in het stuk met Marc van Oostendorp (gevestigd wetenschapper, IQ zit wel snor, taalgevoel zeker ook zoals je in hetzelfde interview kunt verifiëren) zat een dt-foutje - cool toch? Zelfs de meest ervaren, slimme schrijver, verschrijft zich wel eens. Wat is dat dan toch, in die d/t-spelling en elders, dat dat zo'n zwakke plek is?

Wat me brengt op de vraag: waarom o waarom willen mensen toch de hele tijd al die zogenaamde ‘fouten’ verbeteren? Letterlijk iedereen (en ik gebruik letterlijk hier heel letterlijk) maakt fouten. Dat is lekker lachen op z’n tijd, ja natuurlijk. Maar het verbeteren heeft natuurlijk met sociale factoren te maken. Zoals Marc van Oostendorp al zei in zijn interview met Milfje een tijdje terug: ze ergeren zich ‘omdat ze zich dan beter kunnen voelen dan een ander, slimmer, subtieler, gevoeliger.’ Je bent het ook gewend - ik voelde me althans op de middelbare school bijna verplicht om taalfoutjes van anderen te verbeteren, omdat je daarmee liet zien dat je taal belangrijk vond. Je was het aan je imago verplicht om de grammar nazi uit te hangen (gewoon kijken, behoorlijk briljant filmpje).

Het effect van dit soort verbeteren is vaak dat mensen erg onzeker worden. Zoals iemand een keer tegen me zei: ‘Ik durf jou niet zo goed te mailen, want jij zit op taal en ik kan niet goed spellen, dus dan vind je me dom’. Dat vond ik echt erg: lieve leuke slimme mensen voelen zich dom en gebruiken minder taal, omdat ze denken dat ze misschien afgekeurd worden. Terwijl foutjes heel normaal zijn, en dus vaak een reden hebben!

Natuurlijk is het slordig om spelfouten te maken in een reclame, of belangrijke tekst. Maar probeer toch maar verder te kijken dan ‘huh wat dom’. Je kunt echt proberen het te begrijpen. SOS en Copytijgers, zoals wij hier zeggen: de barman wil wel. Milfje biedt zich aan voor een stukje verdieping naar de mensen toe, door bij ieder ‘foutje’ en iedere ‘spatiefout’ een uitleg te schrijven. Serieus. Laat ons commentaar schrijven bij de 'foutjes', en iedereen leert er iets van! Weg met saai! Leve boeiend!