Tolkienish of Tolkienesque? Google weet raad!

Milfje is sinds jaar en dag ook voorzitter van het Genootschap ter Viering van Suffix -esk/-esque (like de Facebookpage!). Niet vanwege imperialisme (meer of minder taalvrijheid? meer! meer!) maar gewoon, omdat ik dat mooi vind - schoonheid is haar eigen beloning. Deze week kwam ik een bijzonder schoon voorbeeld van -eskgebruik tegen, en daarbij kon ik ook nog eens een mooi online onderzoeksgereedschap gebruiken: Google N-gram.

10^Taal met... Suzanne Aalberse

Taal: wie is er niet mee bezig? Blogs, twitters, tijdschriften, polemieken,ingezonden brieven, boeken. Er zijn heul veul mensen met evenveul meningen. Toch zijn er ook mensen die zich meer met taal bezig houden dan anderen. Daarom vraagt Milfje Meulskens hun mening over taal. Vandaag interviewen we Suzanne Aalberse, Universitair Docent Nederlandse taalkunde aan de UvA. Zij schreef haar proefschrift aan dezelfde universiteit over het verlies van de tweede persoon in het Nederlands (zie vraag 2) en werkte vervolgens drie jaar in Nijmegen mee aan het project "Traces of Contact", over migrantentalen in Nederland.

Huwelijk en geregistreerd partnerschap: hetzelfde? De Taal der Wet

U weet het zellef: in veel landen mogen homo’s (v/m) niet met elkaar trouwen. Daar kun je je boos om maken, of niet, daar gaan we het vandaag even niet over hebben oke? Waar we het wel over gaan hebben is de kwestie van het geregistreerd partnerschap: het juridisch equivalent van het huwelijk, dat in veel meer landen opengesteld is voor paren van gelijk geslacht. Want als het een juridisch equivalent is, waar zit dan dat verschil in? En hoe begrijpelijk is dat voor burgers zonder rechtenstudie ?

Elsevjee en souvenjee: malle uitspraak!

Grafoniemen zijn woorden die vanuit één spelling twee uitspraken hebben. Zoals "voorkomen". Daarvan is er een stel (zie hier), maar je hebt ook (deel-grafoniemen): bepaalde stukjes van woorden die op verschillende manieren worden uitgesproken. Het Engels grossiert daarin, met als hoogtepunt /ough/, wat op 10 verschillende manieren kan worden uitgesproken (afhankelijk van welk dialect van Engels je spreekt).  

Een voorbeeld van zo'n deel-grafoniem is -ier in het Nederlands. Omdat wij heel veel Franse leenwoorden hebben (die klakkeloos door iedereen (behalve de Speld) worden geaccepteerd (hypocriet! niet taaleigen!)) is vaak nog duidelijke te horen dat het om leenwoorden gaat: sommige woorden spreek je uit met een -jee ipv een -ier.

Zo heeft het Nederlands bijvoorbeeld:

plezier, vertier, plevier

maar ook

douanier, premier, cahier

Nou, dat is natuurlijk lache, om die woorden fout uit te spreken. Let wel: spreek de Nederlandse woorden wel uit als Frans, maar niet andersom. Als je zegt "de prumier van Nederland" in plaats van "de prumjee" vinden mensen dat al snel fout (ja, ook dat is hypocriet). Andersom is snobistisch, maar wanneer het met ironie gebeurt kan het grappig zijn. Milfje Yang bijvoorbeeld vindt het leuk om “souvenir” uit te spreken als “soevunjee”, op z'n Frans dus. En ik weet dat er mensen zijn die op dezelfde manier “Elsevjee” zeggen wanneer ze het over het tijdschrift hebben.

Participeer! Welke woorden spreek JIJ op een onverwachte manier uit?

NB: dit gaat niet over wat "beter" is of niet (beter bestaat namelijk niet), het gaat om plezier.

Was Latijn de beste taal ooit? Nee.

Dit weekend las ik een stuk in de/het NRC waarvan mijn haren overeind gingen staan: een interview met de Duitse classicus Wilfried Stroh op pagina 34 van Weekend. Hierin komt de volgende passage voor: “Bedenk wel dat moderne talen inwisselbaar zijn. Ze zeggen hetzelfde met andere woorden. Maar het Latijn werkt met heel andere begrippen en gedachtenstructuren”. Er staan nog veel meer buitengewoon krasse dingen in over taalverandering en Latijn als enige echte wereldtaal, maar daar gaan we nu even niet op in. De vraag die we aanpakken is: is Latijn een fundamenteel andere taal dan de talen van nu?

10^Taal met... Onno Crasborn

Taal: wie is er niet mee bezig? Blogs, twitters, tijdschriften, polemieken,ingezonden brieven, boeken. Er zijn heul veul mensen met evenveul meningen. Toch zijn er ook mensen die zich meer met taal bezig houden dan anderen. Daarom vraagt Milfje Meulskens hun mening over taal. Vandaag vragen we onze vragen aan Onno Crasborn, tolk Nederlandse Gebarentaal, maar vooral een taalkundige die zich in gebarentalen heeft verdiept. Onno doet allerlei baanbrekend onderzoek naar gebarentaal aan de Raboud Universiteit Nijmegen, en houdt zich ook daarnaast met allerlei zinnige projecten bezig. Zo is hij een van de mensen achter gebareninzicht.nl, waarvoor hij samen met Yassine Nauta eervol genomineerd werd voor de LOT populariseringsprijs.

De Engelsen van de wereld

Als we het over Engels hebben, hebben we het over 1 taal. Als mensen die taal leren, dan komen er dus sprekers van die taal bij. Maar wat mensen wel eens vergeten, is dat al die nieuwe sprekers weer hun eigen variant van het Engels spreken. Afhankelijk van je moedertaal heeft die variant dan weer z’n eigen eigenaardigheden - een Fransman spreekt anders Engels dan een Nederlandse. Op die manier zijn er inmiddels een aantal herkenbare varianten van het Engels ontstaan, en kun je dus eigenlijk van meerdere Engelsen spreken. Vandaag in Milfje’s Meertaligheidsweek: World Englishes.

De malste zinnen uit de taalkunde

Data over talen die nog niet beschreven zijn verzamel je niet door het te verzinnen: je moet het gaan zoeken. Daarom gaan moedige taalwetenschappers "het veld in", naar spannende taalkundige gebieden zoals Papoea Nieuw-Guinea, Noord-Siberië of de hooglanden van Peru. Wanneer ze terugkomen met muskietenbeten, voorwerpen gemaakt van lokale rieten, en een hoop sterke verhalen, hebben ze natuurlijk vooral ook een heleboel mooie data. 

De meeste onderzoekers werken met informanten: sprekers van de te onderzoeken taal, die vertellen wat wel en niet kan in hun taal (een gesimplificeerde weergave, maar soit (schwa). Je trekt als het ware zinnen uit ze: we noemen dat elicitatie. En dat levert geweldige zinnen op.

Wat je bijvoorbeeld ziet is dat er heel erg veel zinnen zijn met slaan, als in "Marie slaat Jan". Dat komt omdat slaan een fijn transitief werkwoord is: in heel veel talen heeft dit een subject en een object. Veel andere werkwoorden kunnen wisselen van hoeveel argumenten ze nemen, maar slaan is vrij stabiel.

Helaas staan veel van de schitterende voorbeelden in de krochten der obscure grammatica. Gelukkig is er internet, en gelukkig is er Tumbler. Deze lange inleiding is bedoeld om jullie op deze site attent te maken. Lees en lach: de mooiste voorbeeldzinnen uit de taalkunde.

1 voorbeeld? Ok. "My pet amoeba realizes that I'm a lousy cook". 

En jullie, veldwerkers? Wat is jullie mooiste voorbeeldzin? Telt alleen MET bronvermelding!

Populariseren kun je leren: festival DRONGO

Enige tijd geleden beloofde Milfje jullie een klein miniserietje over de genomineerden voor de LOT populariseringsprijs. Hier is deel 1: een stukkie over festival DRONGO, dat laat zien wat er eigenlijk allemaal goed en leuk is aan meertaligheid.

4 4 3 4 3 6: weer eens een spel van Milfje

Het fenomeen Python ken je misschien uit de slangenwereld en uit de Efteling, maar in andere kringen is Python vooral bekend als computertaal. Met Python kun je allerlei leuke trucs uithalen, bijvoorbeeld: het tellen van alle lengtes van woorden in een tekst (behoorlijk eenvoudig, maargoed). Milfje zou Milfje niet zijn als ze niet dacht: hee dat is grappig, je kunt daar ook een spel van maken! 

10^Taal met... Josefien Sweep

Taal: wie is er niet mee bezig? Blogs, twitters, tijdschriften, polemieken,ingezonden brieven, boeken. Er zijn heul veul mensen met evenveul meningen. Toch zijn er ook mensen die zich meer met taal bezig houden dan anderen. Daarom vraagt Milfje Meulskens hun mening over taal. Vandaag interviewen we Josefien Sweep: germaniste, gepromoveerd taalkundige en nu werkzaam als lexicograaf en docent taalkunde aan de HvA.

Awesome jongerentaalconstructies zijn awesome

De jongerentaal is de taal van morgen. Onze bloedeigen pubers (niet van Milfje hoor) komen met de gekste woorden en constructies, waarvan 90% na een jaar weer verdwijnt, en veel ook nog later, maar waarvan toch zeker wel een deeltje liefdevol wordt opgenomen in onze mooie moedertaal. Hoera voor de kids! Omdat Milfje u graag op de hoogte houdt van wat er in de taal te gebeuren staat, vertellen we jou, oudere jongere lezeres, graag over de nieuwste aanwinsten in, jawel, het Engels.  Afkomstig van, jawel, de site die alle pubers kennen: 9gag.

Hoe spreek je cello uit?

Nomen est omen (jeweetwel), oftewel, de titel van dit stukje geeft goed weer waar het over gaat. Ik zeg altijd sello, maar je hebt weleens van die mensen die dan zeggen: “nee, je moet tsjello zeggen”. Nu is Milfje sowieso niet zo'n enorme fan van mensen die zeggen “nee je moet dit zeggen”, maar soms is er wel reden toe: sommige woorden kennen nou eenmaal één bepaalde uitspraak, die algemeen aanvaard is.

Gebruik JIJ wel genoeg Latijn?

Milfje is naast snelblogschrijver ook academicus/ca in de dop. Als je academisch schrijft is het van het grootste belang dat je genoeg Latijn gebruikt, anders word je echt niet serieus genomen. Er is namelijk een directe correlatie tussen academische indexing / impact factor (oftewel: hoe cool is je paper) en het gebruik van Latijn. Bewijs? Nou kijk maar eens: in welk vakgebied komt het meeste Latijn voor? De medische wereld. En welke tijdschriften hebben de hoogste impact factor? Medische tijdschrijften! Neehoor, dit is natuurlijk niet waar, een typisch geval van non sequitur. Maar hoe het ook zij, je kunt altijd gewoon lekker veel Latijn gebruiken, ook in je dagelijkse leven.

Zijn journalisten slecht in rekenen?

Even geleden stond er in de Volkskrant een interview met Überkorrektor Pieter Markus, die vrijwel iedere dag de krant uitpluist op zoek naar foutjes, en vervolgens de verbeteringen daarvan naar de krant stuurt. Nee hoor, dit blog gaat niet weer over de verschillende kanten van de foutjesmedajje, maar over een opmerkelijke bewering in het stuk: dat de meest gemaakte fouten in de Volkskrant om getallen draaien. De interviewer stelt: “Dat je aan de krant ziet dat het op de redactie wemelt van de alfa's, hoor je [Pieter Markus] niet beweren, maar rekenen is niet altijd een specialiteit van het huis.” 

Die zin zette me wederom aan het denken over alfa’s en beta’s.

De Universiteit van Nederland over taal met... Abram de Swaan? Huh?

Wij Milfje zijn zeer gecharmeerd van alle webklassen op internet. Er zijn tegenwoordig allerlei colleges die je lekker in je leerstoel kunt volgen en dat is hartstikke tof. Een van die collegereeksen is Universiteit van Nederland, waarin een door de Volkskrant uitgenodigde wetenschapper over hot topics uit zijn (ik heb nog geen vrouw gezien, maar dat kan aan mij liggen) vakgebied komt vertellen. Ik volg het met plezier en zat al tijden te hopen op een taalwetenschappert. Wat schetst mijn verbazing: deze week is de beurt aan Abram de Swaan, die mag gaan vertellen over hoe en waarom talen van elkaar verschillen. 

Abram de Swaan is taalsocioloog, wat wil zeggen dat hij heus wel iets over taal weet. Maar uit aflevering 1 blijkt al dat hij de melk heeft horen klotsen, maar niet weet waar de tepel hangt. Abram haalt een oeroude theorie van stal: een theorie die stelt dat alle talen op elkaar lijken, omdat ze allemaal van 1 oertaal afkomstig zijn. Die theorie is buitengewoon omstreden in taalwetenschapland, om niet te zeggen verworpen. Tuurlijk leuk als iemand erover vertelt, maar wel leuk als dat iemand is die de hele discussie kent en bespreekt.

We snappen eigenlijk vooral niet waarom Abram de Swaan dit komt vertellen. Toegegeven, hij is eindbaas sociologie van Nederland en een goed wetenschapper, maar hij is zeker geen taalkundige. Neem dan iemand als Nicoline van der Sijs, of Marc van Oostendorp, of Helen de Hoop, of Cor van Bree, of Milfje Meulskens, of Hans Bennis: allemaal toonaangevende taalkundigen met veel meer verstand van deze zaken.

Nou kunnen wij wel 100 stukjes wijden aan de fauxen pas die Abram hier en in deel twee bezigt (en dan komen er nóg drie, hou me tegen), maar wij vermoeden dat er onder onze lezers taalkundigen zat zijn die hier ook iets over kunnen zeggen. Wat viel jou op? Welke controverse laat Abram onbesproken, wat presenteert hij als kennis waarvan jij denkt: nounou! Deel het hieronder, of op feesboek of op twitter!

Genieten doe je met maten

Meten is weten! Wie voor die slogan de credits verdient, ik heb geen idee, maar Milfje is het niet. De laatste tijd is er lekker veel aandacht voor maten, vooral op Neder-L, de enige plek op internet waar je nog ouderwets kunt praten over het verschil tussen dag en morgen. We gaan er als een van de velen gewoon nog een stukkie aan wijden: maten door de eeuwen heen, en vooral in verschillende culturen! Een ouderwets fijn lijstje met Milfjes lievelingsen.