Het Groene Boekje (aflv.5): appel of appèl

Dit najaar, bij u in de bioscoop: het Nieuwe Groene Boekje! Een van de taalevents van het jaar, maar wel eentje die gepaard gaat met een beetje spanning. Wat zullen ze nu weer veranderen? Wij doken eens in de bestaande spelling. We vroegen onze fanschare wat men de irritantste spellingsregels vond. Onmiddellijk kregen we een felle reactie (en we citeren):  "Dat volgens het groene boekje het accent op het woord appèl verdwijnt, is onbegrijpelijk en schept een verwarrende situatie. Degene die dat een goed idee vond, had op dat moment een TIA." Nou, dat is duidelijk. Hoe zit het verder hiermee? Doorlezen is een must, want en passant komen we erachter dat de Tweede Kamerleden massaal de Spellingswet overtreden.

De Echte Regels

Het Groene Boekje is er duidelijk in: appel wordt zowel als vrucht, als wanneer het gaat om een hoger beroep, zonder accent grave/backtick/graaf geschreven (een streepje van rechtsonder naar linksboven). Deze verandering is weer opgetreden in de uitgave van het Groene Boekje van 2005. Daarvoor was er, zoals het Taaladvies van OnzeTaal zegt, een "knipperlichtrelatie". Wat wel en niet mocht wisselde namelijk nogal eens. Het Groene Boekje van 1954 schrapte het accent voor het eerst, in 1995 kwam het terug, en sinds 2005 is het weer weg. 

Waarom staat dat streepje er eigenlijk?

Dat streepje staat er om de uitspraak te verduidelijken. Vanwege de manier waarop het Nederlands werkt, zou je appel, als je het niet kende, uitspreken als A-puhl. In het Nederlands gaat de klemtoon namelijk meestal naar de voorlaatste lettergreep (dus terugtellen van het eind, en dan de voorlaatste pakken). Zie voor meer uitleg de Officiële Nederlandse Grammatica, de ANS. Bovendien wordt een /e/ in een onbeklemtoonde lettergreep meestal uitgesproken als een schwa, een uh (dus geen uu). Maar het woord appèl is afwijkend: de lettergreep staat, onverwachtelijk, achteraan. En dus zou je voor de uitspraak daar wel een streepje willen, net als trouwens bij een handjevol andere woorden: blèren, rappèl, hè, carrière, crème.

Waarom moest het weg?

De officiële lezing is als volgt (kijk maar hier):

Accenten op de e worden in leenwoorden uit het Frans overigens alleen gehandhaafd wanneer ze voor de uitspraak nodig zijn. Dat geldt bijvoorbeeld voor het Franse accent grave in crème, caissière en carrière. 

Nou, dat vinden wij raar. Het lijkt namelijk wel degelijk (zoals hierboven bewezen) nodig voor de uitspraak! Het is sowieso niet consequent opgelost, want de è in blèren is gewoon blijven staan, terwijl rappèl sinds 2005 in het Groene Boekje ook zonder graaf moet worden geschreven. Bovendien is er bij appèl een mogelijk betekenisverschil met de vrucht (bekend geworden door Snakegate), terwijl bleren maar 1 ding kan wezen. Tuurlijk, in de praktijk komt die verwarring waarschijnlijk nooit voor, maar toch. Spelling moet toch de leesbaarheid bevorderen, en dat zou een streepje op appel toch echt doen.

Wat nu?

Tsja, als je volgens het Groene Boekje spelt, dan moet je dit volgen. Ambtenaren doen dit dus ook: Rechtspraak.nl, de officiële site van de gerechtshoven, is niet op een appel-è te betrappen. Maar wacht eens! In de Kamerstukken staat om de haverklap appèl met een accent erin. Kijk maar: door zowel Rita Verdonk als Ronald "ik ben de baas van taal" Plasterk (sjonge, DAT was genant en dom zeg, weten jullie nog?) wordt het een aantal keer gebruikt! En dan heb ik het nog niet eens over de meer dan 4000 andere hits...

Taalkundige René Appèl / Rene Appel, die verder voor dit verhaal niet relevant is.

Maar goed, als niet-ambtenaar mag je sowieso gewoon het Witte Boekje volgen. Van hen mag je namelijk wel gewoon appèl óf appel schrijven. Of iets willekeurigs anders schrijven, waardoor het begrip hopelijk niet in gevaar komt. We zijn benieuwd wat jullie vinden. Accent overbodig, of toch schrijven vanwege de uitspraak?