Anglicisme van het jaar 2013: awkward!

Hoera! Leve anglicismen! Leve taalvernieuwing! Het publiek heeft gesproken en heeft bepaald dat awkward het Anglicisme van het Jaar 2013 is geworden. Het verschil met YOLO was zeer klein, maar blijkbaar werd awkward toch als de waardevolste toevoeging aan de Nederlandse woordenschat gezien. In dit stukje kijken we naar de betekenis van awkward, het gebruik ervan, en vroegen we aan degene die het woord nomineerde, collegablogger Maarten van der Meer, om commentaar op de uitslag.

Betekenis

De nominateur gaf dit voorbeeld van het gebruik van awkward:

‘Ze zijn wel goedkoop, maar bij mij zijn ze al een paar keer gescheurd (tussen mijn benen, zeer awkward dus).’

Hier hebben we meteen wat betekenisaspecten te pakken. Ten eerste: er gaat iets mis. In dit geval een gescheurd condoom, ja, vervelend. Ten tweede: het is genant. Dat wat misgaat is niet zozeer dat je de loterij niet wint of je sleutels kwijt bent, maar iets wat of dat sociaal onhandig is. Bijvoorbeeld, in dit geval, iets seksueels.

Maar het hoeft niet altijd over seks te gaan, zoals blijkt uit dit voorbeeld.

@xmoniqueeexoxo: folderslopen met die kaartjes waarmee je eigenlijk om geld vraagt is het meest awkward ding op deze aarde

Hier is duidelijk sprake van een sociaal lastige situatie: op verkapte manier om geld vragen is een beetje pijnlijk. Er gaat hier niet concreet iets mis, of het moet de oprechtheid van de geldvrager zijn: wat de situatie awkward maakt is dat de foldersloper (las je ook eerst sloper van folders?) niet gewoon rechtstreeks om geld vraagt, maar dit een beetje subtiel probeert in te kleden, waardoor het voor misverstanden en pijnlijkheid zorgt.

Een leuk afgeleid gebruik is die van awkward voor een persoon, zoals @Unicornssx (een behoorlijk awkwarde twitternaam als je het mij vraagt, maar YOLO):

Baby stay beautiful (@Unicornssx): Ik ben zo awkward :s

Iemand die sociaal onhandig is en daardoor vaak in genante sociale situaties terecht komt, is een awkward persoon. Als de opmars van awkward verder gaat, zou je awkwardheid misschien ook een eigenschap van objecten kunnen gebruiken. Ik vind geishaballetjes bijvoorbeeld per definitie vrij awkward. Maargoed. 

Onnodig?

We hoorden het meerdere keren voorbij komen de afgelopen weken: een goed leenwoord is een woord waar in het Nederlands geen equivalent voor is. Je kunt een Nederlands equivalent bedenken, maar het betekent net iets anders, of het is veel langer en onhandiger. Bij awkward denken veel mensen aan ‘ongemakkelijk’ – maar volgens mij dekt dat toch niet precies de lading. Ik zou de gescheurd-condoom-situatie toch niet zo snel met ‘ongemakkelijk’ aanduiden, awkward is sterker en legt meer de nadruk op schaamte. ‘Pijnlijk’ is m.i. al beter, maar ook niet perfect. Je zou over een persoon bijvoorbeeld nooit kunnen zeggen dat ‘ie pijnlijk is: pijnlijk heeft niet die connotatie van sociale onhandigheid.

Je zou kunnen zeggen dat het onnodig is omdat het een vervanging van 'genant' is. Maar daar zien we een fijn fenomeen: 'genant' is natuurlijk een gallicisme (uit het Frans), en we zien wel meer gallicismen die worden vervangen door Engelse woorden. Zo is de Zeitgeist nou eenmaal!

In het Engels

Zoals altijd kijken we naar twee autoriteiten: de OED en de Urban Dictionary. Buitengewoon interessant, we lezen in het OED dat het komt van 'in an awk direction'. Dat is leuk: we zouden het dus (mochten we zulks willen) kunnen vertalen als iets zoals “aakwaarts”, wat grappig genoeg ongeveer de vernederlandsing was die we voorstelden in de Radio 1 show laatst.

The Urban Dictionary geeft de volgende definities, die behoorlijk overeenkomstig zijn met het gebruik dat wij in het Nederlands constateerden:

1. Ungraceful; ungainly.

2. Clumsily or unskillfully performed.

3. Marked by or causing embarrassment or discomfort.

"As Josh awkwardly walked to the bathroom he tripped over a book and two different TV cables, then stepped on a bag of chips and someone's hand. In the bathroom he tripped over the edge of a tile, fell headfirst into the toilet, and drowned."

Uit dit voorbeeld blijkt trouwens dat je in het Engels ook awkward kunt lopen. Dat lijkt me ook een fijne betekenisuitbreiding voor het Nederlands.

Typologie

We weten al dat awkward een Engels woord is, dat in ieder geval in het Nederlands geleend is. Maar is awkward in andere talen ook succesvol? Jazeker! Kijk hier maar eens naar een lijstje tweets uit verschillende talen.

Zuid-Afrikaans:

Anomi van der Merwe @stukkievdmerwe: Dis rerig awkward as iemand in 'n taal wat jy nie verstaan nie comment op jou instagram foto...

Indonesisch?:

Muhammad Akbar @akbarazman

Pernah tak kau nak elak from awkward situation and you open your instagram and like every single photo you see

Frans:

Conneriesqc @conneriesqc

Ce moment awkward quand tu as follement envie de parler à une personne mais tu refuses d'être le premier à la texter...

Duits:

Land unter @der_welle

Die Folge mit Jack Black is voll awkward :-§ ‪#community

Spaans:

2GoUp @Gabriel44618750

Aquele momento awkward que te lembras que tens twitter. hmmm

Wat vindt de nominateur: Maarten van der Meer?

Allereerst heeft awkward terecht gewonnen van de nummer 2 yolo, want dat woord is wel heel erg 2011/2012. Het was in Duitsland nota bene Jugendwort des Jahres 2012 en wij lopen echt niet achter op Duitsland.

Awkward is naar mijn idee in het Nederlands minstens even plotseling opgekomen als yolo, maar is tot nu toe onder de radar gebleven. Het betekent gênant, ongemakkelijk of iets ertussenin. Opvallend vind ik het gebruik als uitroep, vooral in de jongerentaal (zowel in de VS als in Nederland, zelf meermaals waargenomen in groepen 3 vwo'ers): 'Awkwaaaaaaaard!'