 |
| Bron. |
We schreven anderhalf jaar geleden een van de meest gelezen stukjes van blog: hoe spreek je cello uit? Nu schreef ik (Milfje-Yang) een cd-boekje voor een celliste (voor een cd die binnenkort uitkomt op het hippe klassieke cdlabel 7MNTN), en tijdens het schrijven las ik opeens nóg iets grappig over het woord cello.
Het woord cello betekent eigenlijk alleen maar "kleintje", want het origineel is violoncello, oftewel "kleine violone". Dat is op zich al aardig, maar veel aardiger is dat violone eigenlijk "grote viola" betekent (viola + one). Violoncello is dus "kleine grote viola". HOE grappig is dat? Het laat maar weer zien dat logica in taal weinig te zoeken heeft: groot en klein heffen elkaar hier niet op. Net zomin als twee ontkenningen ("Ik heb dat nooit niet gedaan") elkaar opheffen.
Klein en groot in hetzelfde woord, of in combinatie met elkaar. Kennen jelui hier nog voorbeelden van? Valt "kleine supermarkt" er ook onder?
Ballonnetje (<It. grote bal), balkonnetje (<It. grote balk) en perronetje (<Fr. grote steen) zijn een beetje vergelijkbaar. Alleen hebben wij daar pas de verkleinuitgang toegevoed; de oorspronkelijke taal had alleen de vergrootuitgang. Ik neem aan dat het Italiaans die woorden ook wel weer kan verkleinen - balconcello of iets in die trant.
BeantwoordenVerwijderenIk vind het Duitse 'Bratsche' (< Ital. viola da braccia = armviool) voor 'altviool' minstens zo'n wonderlijk woord.
BeantwoordenVerwijderenNee, dan het woord 'altviool'... Dat is letterlijk vertaald een 'hoge viool', terwijl de altviool juist een kwint láger kan dan een gewone viool.
BeantwoordenVerwijderenHet wordt logischer als je het vergelijkt met de benamingen van stemgroepen in een koor: de 'alt' (< altus = hoog) is de lage vrouwenstem. Niet zo gek, want vroeger werd die partij gezongen door mannen en voor hen was dat natuurlijk best heel hoog. Maar het kon nóg hoger: de sopranen (vroeger jongetjes) konden eroverheen. Nu vrouwen die twee bovenste stemmen meestal voor hun rekening nemen, is 'alt' dus 'lage vrouwenstem' gaan betekenen.
Eigenlijk moeten we de gewone viool dus maar weer 'sopraanviool' noemen, zoals dat enkele eeuwen terug wel gebeurde. Dan is tenminste duidelijk dat dat de 'héle hoge viool' is en de 'altviool' de 'best een beetje hoge viool'.
Een superette, als synoniem voor 'kleine supermarkt' komt aardig in de buurt!
BeantwoordenVerwijderenVagelijk vergelijkbaar vind ik vormingen als seksualiteit. Het nomen seks wordt adjectief gemaakt door -ual-, het resulterende adjectief wordt terug nomen gemaakt door -iteit. En toch betekenen seks en seksualiteit bepaald niet hetzelfde.
BeantwoordenVerwijdereneen groot meisje, kleine sloeber (in BE als troetelnaam bedoeld, in tegenstelling tot de basisbetekenis van sloeber), en zo zijn er talloze te vinden denk ik.
BeantwoordenVerwijderen