Translate Milfy!

donderdag 23 augustus 2018

De kleuter en de peuter - nog meer afstandelijkheid in relaties

Door Sterre Leufkens

Hartverwarmend en veelvuldig, dat waren jullie reacties op dit stukje over een taaltrend: het spreken over je partner als 'de vriend(in) ' en 'de vrouw/man'. Jullie doen en zien dit ook voortdurend. En het verschijnsel staat niet op zichzelf, want er is nog een andere geliefde, die regelmatig met 'de' benoemd wordt: de peuter dan wel kleuter. 



Eerst een paar cases in point. 





Ik zou nu graag willen testen of dit verschijnsel toeneemt, maar dat is knap lastig, want 'de kleuter' etc. wordt natuurlijk op veel manieren gebruikt en ik heb geen tijd om dat allemaal te gaan zitten filteren. Jammer, want in de reacties op 'de vriend(in)' werd gesteld dat het al veel langer gebeurt, in het oosten van het land dan wel bij specifieke columnisten. Kan kloppen, maar zeker weten doen we het niet. Gelukkig kunnen we wel lekker speculeren over het waaróm. Want, waarom?

Waarom?

Een mogelijkheid is dat mensen dit zo zeggen om verschillende kinderen te onderscheiden: we hebben de baby, de peuter, en de kleuter. Dit lijkt me aan de hand in deze tweet:

'De baby' is hier natuurlijk gewoon een verwijzing naar de eerder genoemde baby, niet te verwarren met de peuter of de 7jarige. Een heel klassiek gebruik van 'de'. Maar in de tweets bovenaan is iets anders aan de hand, en dat kan ik bewijzen met de tweet van Aafke Romeijn (de 3e): zij heeft precies 1 kind, en 'de peuter' kan dus onmogelijk een desambiguerende functie hebben. Er moet een andere reden zijn.  

Grappige afstand

De verklaring van mijn/de schrijfpartner voor 'de vriend(in)' is dat het een soort eufemisme is: praten over je geliefde is intiem, persoonlijk, en daarom in sommige (publieke) situaties een beetje gênant. Om het iets minder privé te laten klinken, kun je dan een bepaald lidwoord (de/het) gebruiken in plaats van een bezittelijk voornaamwoord (mijn) - dat is wat afstandelijker. Het doet me denken aan Sylvia Wittemans term 'huisgenoot P.' om haar man te beschrijven. Ze neemt daarmee een afstandelijke houding aan, alsof Philippe Remarque een toevallige en onbelangrijke huisgenoot is in plaats van de vader van haar kinderen. 

Hetzelfde is denk ik het geval bij de peuters en de kleuters. Je kind is zo ongeveer het intiemste dat er is, de meest persoonlijke, geliefde en nabije persoon in het leven van een ouder. Als je in een situatie bent waar je je misschien niet van je allerpersoonlijkste kant wilt laten zien (bijvoorbeeld op een platform waar duizenden mensen die je niet kent jouw boodschappen kunnen lezen en er soms bijzonder vijandig op reageren), kun je met 'de' een pietsie beetje afstand creëren. 

Die afstand werkt, net als bij huisgenoot P., ook grappig: door juist het meest persoonlijke in je leven op een afstandelijke manier te benoemen, ontstaat een grappige spanning. Alsof je geliefde 'Ik hou van je' zegt, en jij antwoordt: 'Ik vind jou ook wel aardig.' (Let op: dit is vooral grappig voor derden, niet voor je partner.) 

Emancipatie

Een andere mogelijke verklaring, trouwens, komt van onze trouwe lezeres Nadine. Ze stelt dat mensen misschien het bezittelijke voornaamwoord vermijden, omdat 'mijn vriend(in)' zo bezitterig en daarmee ongeëmancipeerd klinkt. Dat zou ook nog kunnen natuurlijk - ik voel ook wel dat 'mijn man' (of beter/erger: 'mijn mannetje') wat claimerig kan zijn. Anderzijds is 'de moeder de vrouw' natuurlijk het minst geëmancipeerde en meest bezitterige gebruik van 'de' dat er bestaat, maar goed, laten we over die frase nu maar even ophouden. 

Zo lieve mensen, nog een taaltrend gesignaleerd. What's de volgende? Gaan we in de toekomst gewoon alles en iedereen afstandelijk benoemen? Weg met bezittelijk voornaamwoorden voor mensen? Het bezitten van mensen, daar doen we tenslotte al een hele tijd niet meer aan! Iedereen is van zichzelf, de peuter heeft de toekomst!

10 opmerkingen:

  1. En natuurlijk "de puber", of zelfs "de huispuber".

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Kan het niet ook een extensie zijn van 'de hond' en dergelijke? Dus dat je je partner/kind al dan niet voor de grap categoriseert als een soort huisdier?

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dat zou kunnen, maar dan is mijn vervolgvraag waarom mensen 'de hond' zeggen ipv 'mijn/onze hond'.
      In reacties op Twitter zeiden mensen dat ze bezittelijke voornaamwoorden voor mensen ongepast vonden, te bezitterig, zoals ik ook in het stukje schreef. Dat lijkt me bij dieren niet zo van toepassing - een huisdier is meer je bezit dan een mens dat kan zijn. Maar afstandelijkheid tot je huisdier benoemen lijkt me ook geen goede verklaring. Conclusie: ik snap niet waarom mensen het over 'de hond' hebben :-).

      Verwijderen
    2. Misschien drukt het lidwoord niet zozeer afstandelijkheid uit als wel vanzelfsprekendheid-dat-het-er-is? We hebben de auto, de garage, de hond en de peuter. Specificeren met onze hoeft dan verder ook niet, want dat is uit de context al duidelijk.

      Overigens weet ik uit mijn Friese jaren dat mensen daar (ook in het Nederlands) bij 'eigendomsdingen' vaak een lidwoord gebruiken waar ik een bezittelijk voornaamwoord zou inzetten: 'Zet de bril anders even op'; 'Ik ben de jas vergeten', etc.

      Verwijderen
  3. 'Even met de vrouw overleggen' is tamelijk standaard in Drenthe.

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Ik kom zojuist een stukje van Simon Carmiggelt tegen waarin hij iemand 'Ik ga maar weer eens naar de vrouw toe' in de mond legt: https://www.youtube.com/watch?v=R4t74BZ0THE#t=3m42s

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Mijns inziens is het typisch zo'n social media-taalverschijnsel. Ik heb het in elk geval nog nooit in het wild gehoord. Misschien een leuke Twittervervolgvraag: "Gebruiken jullie dit ook in gewone spreektaal?". Dan ben ik persoonlijk vooral benieuwd naar het gebruik in normale, spontane situaties. Noemt Aafke Romeijn haar peuter wanneer ze een anekdote vertelt aan vrienden en familie dan ook De Peuter? Vertelt iemand op maandag bij de koffiemachine wat hij/zij samen met de man/vrouw heeft ondernomen het afgelopen weekend?

    Ik ben benieuwd of het, net als het gebruik van "Hashtag X", over zal waaien naar normale spreektaal... Daar moesten mijn ogen de eerste keer heel hard van rollen, maar nu lijkt het mij wel redelijk genormaliseerd. Hashtag interessant man, taal. Hashtag niet sarcastisch.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Volgens mij drie gerelateerde zaken:
    Engels: heel gebruikelijk "The wife" en "The missus"
    Medische wereld: "hoe gaat het met het been?"
    Social media: beetje anonimiteit creeren, én tegelijkerheid duidelijkheid. Want "de peuter moest hard huilen" is duidelijker dan "piet moest hard huilen"

    BeantwoordenVerwijderen
  7. In bepaalde delen van Vlaanderen zijn persoonsnamen voorafgegaan door de(n) heel gebruikelijk:"Den Bart heeft gezegd dat..." /"Dat heeft de Luk me verteld". Dat kan natuurlijk alleen als de betrokken partijen weten over welke Bart of Luk het gaat, over iemand dus met wie de betrokken partijen vertrouwd zijn. Ook in het Duits is een dergelijk gebruik heel frequent"Die Petra und der Peter kommen morgen zu Besuch." Misschien ligt daar een verklaring: als er over 'de peuter' gesproken wordt, dan weten de betrokken partijen exact over wie het gaat en is 'mijn' in zekere zin redundant.

    BeantwoordenVerwijderen