Gebied is een heerlijk vage term

door Marten van der Meulen

Ik ben de laatste tijd weer lekker veel aan het nadenken over geografie: over vergelijkingen met landen bijvoorbeeld ('zo groot als de helft van Hongarije', huh?), maar ook over percepties (alles is Amsterdam in Nederland voor de New York Times).  Nu dacht ik na over afbakening en het idee van een 'gebied'. Wat een héérlijk vage term is dat toch eigenlijk.

Bron

Puzzels

Voor Sinterklaas werd ik terug in het verleden geblazen. Ik kreeg namelijk legpuzzels die ik als kind veel maakte (eens een nerd altijd een nerd), maar waar ik al jaren niet aan had gedacht. Zie plaatje: nu is het blijkbaar retro. Soms waren de puzzels van provincies, soms van landen. Een enkele was echter van een groter gebied, zoals de Balkan. Ik dacht toen opeens: dat is toch eigenlijk maar mooi, het idee van een gebied. 

Een land is vaak heel goed afgebakend. Het is een politieke eenheid, die op allerlei manieren opereert. Natuurlijk zijn de grenzen van een land niet statisch. Zo leerde ik tijdens het schrijven van dit stukje dat de grens tussen Nederland en België in 2018 (!) nog aangepast is. De aanleiding daarvoor was de vondst van een onthoofd lichaam; zie hier dit leesbare stuk over de bizarre kwestie. Nu begrijp ik best dat het politiek gezien handig is (hoewel het idee van vast afgebakende naties voor taal dan weer allemaal problemen oplevert), maar het is wel heel saai.

Gebied

Nee dan het schimmig begrensde gebied. Het is eigenlijk ongelooflijk dat zoiets nog bestaat, in een wereld waar alles vast moet worden gelegd, waar geen mensengroep zo klein is of hij moet in een hokje, waar labels en demarcaties allesbepalend zijn. Gebieden moeten daar niets van hebben: die worden verschillend ingedeeld door verschillende mensen, of door verschillende instellingen. Neem bijvoorbeeld mijn favoriete geografische eenheid in Nederland: Salland. Zelfs op Wikipedia, toch vaak een broedplaats voor lokale zekerheidjes, staat deze kaart met bijbehorende geniale opmerking. Idem voor de Achterhoek.

Wazige grenzen

Ik kan niet ontkennen dat ik dit ook beroepsmatig leuk vind. De afbakening is vaag, maar de betekenis van het woord 'gebied' zelf is ook vaag. Waar heb je het precies over? Dat kan verschillen, soms het een, soms het ander, en soms is het gewoon onduidelijk. Het is een mooi voorbeeld van fuzzy boundaries: soms is het moeilijk aan te geven waar de betekenisgrens van een woord precies ligt. Wat is het verschil tussen een kop en een mok, wanneer is iets precies een rivier?

Enfin, discussies over het Aristoteliaanse categorisatieprincipe, de diepe verankering daarvan in ons denken maar ook de inherente problemen daarvan (de ene vogel is de andere niet) zijn voor een andere keer. Ondertussen geniet ik gewoon van vage woorden en vage gebieden, zoals de Balkan, Scandinavië, Twente en Midden-Europa. In een tijd van afbakening en hokjesdenken moeten we dit soort vaagheden koesteren.