Wat is een vegetariër?

Door Sterre Leufkens

Op een rustige zaterdagmiddag boekte ik een vliegticket. Alles ging soepeltjes, totdat ik moest aanklikken welk dieet ik volgde. Ik noem me al sinds jaar en dag vegetariër, maar dat was geen optie. Was ik misschien een Aziatische vegetariër? Een lacto-ovo-vegetariër? Pescotariër? En dan miste ik nog een optie waar je tegenwoordig ook veel over hoort: de flexitariër. Hoe zit dat met al die -tariërwoorden?

Toen ik nog niet zo lang vegetateerde, zei ik nog wel eens dat ik 'vegetarisch was'. Dan krijg je dus meteen de gure puristenwind van voren - je mag alleen zeggen dat je 'vegetariër bent' of 'vegetarisch eet'. Het woord vegetarisch gaat namelijk oorspronkelijk over leefwijzen en bereidingswijzen, niet over mensen. Nu wel, maar goed, doe daarmee wat je wilt. Etymologisch gezien gaat het woord in ieder geval terug op het Latijnse vegetus 'energiek' of het Engels vegetable 'groente'. Dat eerste stukje, veget-, wordt dan gecombineerd met de uitgang -ariër (of -tariër dus, het lijkt erop dat we de eind-t aan het achtervoegsel zijn gaan plakken), dat 'aanhanger van het door het grondwoord genoemde -arisme' betekent, volgens dit stuk over vissetariërs tenminste. Een vegetariër is dus een aanhanger van het groenten-eet-isme.

Wel of niet of alleen maar?
Ook in andere woorden op -(t)ariër gaat het om mensen die aanhanger/eter zijn van het in het grondwoord genoemde voedsel. Zo is een pescotariër iemand die geen vlees maar wel vis eet, een lacto-ovo-vegetariër eet geen vlees maar wel melk en ei, en een pollotariër eet geen vis maar wel kip en eieren. Wat je hieraan kunt zien is dat 'vegetariër' letterlijk misschien wel 'groenteneter' betekent, maar dat toch vooral de implicatie is: 'eet geen vlees'. Zoals een pescotariër niet iemand is die alleen maar vis eet, is een vegetariër niet iemand die alleen maar groenten eet. In mijn woordenboek heet dat eerder een veganist - een aanhanger van het groenten-anisme? En die eet trouwens ook fruit en koolhydraten enzo. Hoe dan ook: de uitgang -tariër associëren we kennelijk meer met wat iemand NIET eet (vlees), dan met wat iemand WEL eet (het etenswaar in het grondwoord). Dat zie je ook weer terug in de verwarring rondom de vissetariër uit het eerdergenoemde stuk: dat is voor sommigen juist iemand die géén vis eet! 

De relatie tussen het achtervoegsel -tariër en grondwoord is dus nogal ambigu. Gelukkig hebben we wel een achtervoegsel dat verheldering kan brengen: een -voor is iemand die eet wat in het grondwoord staat, en dan ook alleen maar dát. Geen verwarring over wel/niet: een omnivoor eet dus alles (nou ja, alles wat eetbaar is), een carnivoor eet vlees en dan ook alleen vlees, een herbivoor eet planten en anders niks. Ideetje: ga je bij iemand eten en wil je duidelijk zijn over je dieetwensen, zeg dan niet dat je vegetariër bent, maar dat je, ik noem maar wat, pizza-vegetale-met-extra-artisjok-voor bent. Iedereen blij.

Soms wel maar ergens niet

Lekker smull0n voor de vliegtuigotariër

Maar goed, even terug naar de kernbetekenis van -tariër, laten we zeggen 'iemand die uit overtuiging geen vlees eet maar (naast andere dingen) wel [grondwoord]'. Dan hebben we meteen een ander probleemgeval: de flexitariër. Dat is niet iemand die zonder gewetensbezwaren flexi's eet, maar iemand die weinig vlees eet, één of twee keer per week bijvoorbeeld. En dan dook laatst op twitter ook nog de restautariër op. Dat blijkt dan weer niet iemand die restaurateurs eet, maar iemand die thuis soms vlees eet maar in restaurants uit overtuiging vegetarisch eten bestelt. De persoon in kwestie maakte het nog bonter door te bekennen een vliegtuigotariër te zijn: hij eet altijd vegetarisch in vliegtuigen. Jullie vonden gender misschien ingewikkeld, maar al die dieetidentiteiten van tegenwoordig, die zijn pas écht complex! 

Kennelijk is er een tweede betekenis van -tariër ontstaan: 'iemand die het eten van vlees verbindt aan een in het grondwoord gespecificeerde conditie'. De sky lijkt me de limit met deze betekenis van -tariër. Het wachten is op de betaalbaartariër, de Italiëtariër, de terriërtariër, de nazitariër oftewel Ariërtariër, de libertariërtariër, en ga zo maar door met de flauwe woordgrappen. Maar serieus, ga door: wie zet de beste -tariër in de comments?