10^Taal voor... Gaston Dorren

Taal: wie is er niet mee bezig? Blogs, twitters, tijdschriften, polemieken, ingezonden brieven, boeken. Er zijn heul veul mensen met evenveul meningen. Toch zijn er ook mensen die zich meer met taal bezig houden dan anderen. Daarom vraagt Milfje Meulskens hun mening over taal. Vandaag aan het woord Gaston Dorren, taaljournalist. Hij schrijft over taal, met name voor het blad Onze Taal,  maar hij is ook auteur van de populair-wetenschappelijke boeken Nieuwe tongen (over migrantentalen), Taaltoerisme (over Europese talen), en maker van de app LanguageLover’s Guide to Europe.

1. Wat betekent taal voor jou?

Een gereedschap, een liefhebberij, een obsessie, een vak, een vrijetijdsbesteding, een schatkist, een genotmiddel, een roesmiddel, een communicatiemiddel, een communicatieobstakel, een puzzel, een identiteit, een spel, een spiegel, een wapen, een harnas, een vorm van naaktheid, een venster op de wereld, een voertuig voor verhalen, een bron van verwondering en een hoorn des overvloeds waar ik graag gretig in graai.

2. Wat vind je van spellingsregels?

Spellingsregels zijn een enigszins nuttige vorm van standaardisering. Niet onmisbaar, maar wel handig: ze vergemakkelijken het lezen en het opzoeken. De Néderlandse spellingregels zijn op een paar dingetjes na niet onaardig, maar jammer genoeg zijn ze op duizenden of tienduizenden woorden niet van toepassing, namelijk op leenwoorden. De Nederlandse spellingregelgevers zijn absurd traag zijn met het verlenen van burgerschap aan woorden van buitenlandse herkomst. Soms gebeurt het wel – anders schreven we nog steeds ‘courant’, ‘rhythme’ en ‘quaestie’ – maar veel vaker gebeurt het niet. Vandaar dat we yoghurt, cadeau, scanner en vele andere etymologisch spellen. Alsof het toeristen zijn, of gastarbeiders. Ze gaan heus niet meer weg, hoor! Pas nou maar gewoon de regels van het Nederlands op ze toe: ‘jochert’, ‘kado’ en ‘skenner’. Aan krant, ritme en kwestie zijn we toch ook zonder veel moeite gewend geraakt?

3. Erger je je aan het taalgebruik van mensen?

Steeds minder. Nu klink ik een beetje als een gelovige die probeert om niet te zondigen, zelfs niet in gedachten, en zo voelt het soms ook wel een beetje. Maar nee, meestal vind ik taalverschillen meer interessant dan irritant. Wat niet wegneemt dat ik mijn favoriete irritaties heb. Ik kan het onlogische woord ‘zelfvoorzienend’ nog steeds niet goed uitstaan (dat zou natuurlijk zelfvoorziend moeten zijn), en een constructie als ‘een dag als dit’ druist nogal tegen mijn grammaticale instinct in. De officiële spelling ‘armelui’, zonder spatie, vind ik zelfs gênant van domheid. Maar eigenlijk is ergernis over dit soort dingen toch vooral een verspilling van goed humeur.

4. Waarom denk je dat mensen zich ergeren aan taalgebruik?

Misschien wel omdat taalfouten hun het gevoel geven dat hun taalgemeenschap afbrokkelt. Mensen willen zich in allerlei verbanden thuisvoelen, en een taalgemeenschap is zo’n verband, en ik denk zelfs een tamelijk belangrijk. Als anderen anders met de taal omspringen dan jij goed en mooi vindt, morrelen ze aan datgene wat die gemeenschap in stand houdt. Dat voelt onveilig.

Maar misschien is het veel simpeler hoor, en is wrevel over ‘fout’ taalgebruik gewoon een makkelijke manier om je te verheffen boven anderen die je toch al niet zo hoog aanslaat.

5. Onlangs heb je de app Language Lover’s Guide to Europe op de markt gebracht. Wat was daarvoor de reden?

Frustratie en mijn mooie karakter. Ik was gefrustreerd dat ik op vakantie steeds mooie taalattracties miste omdat ik pas achteraf hoorde dat ze bestonden. Ze stonden stomweg niet in de reisgids. Dus toen ben ik op internet gaan zoeken wat er in Europa allemaal aan taalattracties is, en daar heb ik een lijst van gemaakt. En omdat ik een mooi karakter heb, wilde ik die lijst met andere taalgeïnteresseerden delen, in de vorm van een app. Zo’n app laten bouwen is bepaald niet gratis, dus ik vraag er een klein bedragje voor. Ik ben nog lang niet uit de kosten, maar het goede nieuws is dat de app effectief is: ik was onlangs in Schotland, en ik heb een paar mooie dingen gezien die ik anders gemist zou hebben, zoals de Leighton Library in Dunblane en de Makars’ Court in Edinburgh. Die bibliotheek was ik zelfs al een keer voorbijgelopen zonder hem te zien!

6. Wat is je lievelingswoord?

Ik hou wel van sterke verleden tijden die niet zo vaak voorkomen, zoals verzwolg, verdroot en hieuw. Die hebben iets schilderachtigs, zoals een eeuwenoud straatje met huizen die we nu niet meer zo zouden bouwen en die veel onderhoud vergen, maar waar we toch met veel plezier langs lopen en naar kijken.

7. Heb je een taalwens, en zoja, wat is het?

Ja, dat minstens twee rare schrijftaaltaboes nu eindelijk eens verdwijnen. Het taboe op ‘ie’, dat in veel zinnen toch echt de enig juiste vorm van ‘hij’ is. En het taboe op ‘Milfje haar vragen’, wat toch echt een heel normale constructie is, en stilistisch vaak handiger dan ‘de vragen van Milfje’. Op termijn zou dit zelfs een nieuwe tweede naamval kunnen worden: ‘Milfjeder vragen’, mannelijk: Gastonzen antwoorden’. Heel wat minder stijf dan ‘Milfjes vragen’ en ‘Gastons antwoorden’.

8. Wier of wiens taalgebruik vind jij inspirerend?

Wier of wiens, dat is een opmerkelijke formulering. ‘Wier’ is hard op weg om te verdwijnen, en een halve eeuw geleden had men het heel vreemd gevonden om ‘wier’ afzonderlijk te noemen, omdat men toen besefte dat ‘wiens’ ook op mensen van onbekend geslacht kan slaan. Taalhistorici zullen straks vrij precies kunnen plaatsen wanneer deze zin geschreven moet zijn. (Ook de nogal tijdgebonden naam Milfje zal hen daarbij helpen, trouwens.)

Maar om je vraag te beantwoorden: het taalgebruik van de Engelse humorist P.G. Wodehouse (1881-1975). Hij mengt Britse en Amerikaanse spreektaal, een tamelijk formele en zelfs omslachtige schrijftaal en korte citaten uit Engelse gedichten die ik niet ken, maar wel meteen als citaten herken. Dat klinkt als een raar, hybride mengsel, maar het werkt, en is vaak mooi en grappig tegelijk. Zijn taalgebruik inspireert me in zoverre dat het bewijst dat een tekst van het ene naar het andere stijlregister kan springen en toch een aantrekkelijke eenheid vormen, met een herkenbare stem. En mag ik Wouter Klootwijk ook nog even in dit antwoord frommelen?

9. Welke taal zou je nog wel eens willen leren en waarom?

Ik heb mezelf ervan proberen te weerhouden om nog eens een taal te gaan leren. Mijn laatste ervaringen – Noors, Russisch, Tsjechisch, Esperanto – waren om uiteenlopende redenen teleurstellend. En ik ben niet meer zo goed in woordjes leren. Grammatica’s lees ik soms voor mijn plezier, maar woordjes – brrr.

Maar goed, ik ben toch weer voor de bijl gegaan. Dit najaar begin ik aan een cursus Nederlandse Gebarentaal. Vast niet gemakkelijk, maar taalkundig gezien wel enorm fascinerend.

10. Ken je nog een leuke woordgrap, taalgrap of taalspelletje?

Ik ben meer een fan van trema’s, die voor 1995 volop gebruikt werden, dan van koppeltekens, die sindsdien meer voorkomen. Daarom vind ik ‘Wij van zee-eend adviseren zeeëend’ wel een leuk zinnetje.