Publiceren in Nederlands of Engels: verliezen doe je toch wel

In de discussie over Engels in het onderwijs gaat het meestal over de taal van de colleges. Men vindt het zorgwekkend dat steeds meer masteropleidingen zich uitsluitend van Engels bedienen. Maar daar voorbij is er nog een probleem: publiceren. Het geval wil dat Milfje aan het nadenken is over een klein mini- publikatietje over een Nederlandstalig onderwerp. De eerste gedachte is dan, te publiceren in het Nederlands. Maar dat is eigenlijk wetenschappelijk gezien helemaal niet zo handig. Kom, we leggen het dilemma uit, waarin we hoe dan ook verliezen.

Dit is zeker geen nieuw dilemma, maar het blijft relevant, zeker ook voor aanstormende wetenschappers, en zeker wat betreft taal. Want het is niet goed voor het Nederlands als taal, dat er alleen maar in het Engels wordt gepubliceerd. Dit kan namelijk leiden tot domeinverlies. De rol van de Nederlandse taal in het onderwijs wordt steeds meer ondermijnd, met een langzaam sneeuwbaleffect tot gevolg: de masters worden Engels, maar om daarop voor te bereiden worden ook de bachelors Engels, enz. Dit is nog geen reële dreiging, maar het is al wel gaande. Voor genuanceerde oordelen hierover zie hier. Publiceren louter in het Engels draagt hoe dan ook bij aan het verlies van Nederlands als taal van de wetenschap.

Maar de wetenschapper kan zich niet laten leiden door slechts taalliefde. Z/hij bevindt zich namelijk in de Wetenschappelijke Wereld, en daar zijn meer mensen in aanwezig. Of we het nu leuk vinden of niet, de meerderheid van de wetenschappelijk spelers leest geen Nederlands, noch mogen we van ze verwachten dat ze dat lezen. En jij hebt misschien wel allerlei interessante dingen te melden, die dan helaas niemand leest. En daar wordt jij natuurlijk niet beter van. Het leuke aan wetenschap is dat je van elkaar kan leren, en dan (hopelijk) tot nieuwe inzichten komt. Dat kan alleen als je kunt interacteren met de gepubliceerde materialen. Misschien is er wel allemaal mooi taalkundig onderzoek gepubliceerd in het Spaans. Ik zou het helaas niet weten.

Dan is er ook de rol van de geldschieters te overwegen: het NWO bijvoorbeeld, en de universiteiten. Je bent daar, als wetenschappert, uiteindelijk van afhankelijk. Zij leveren de banen, en de markt is zeer competitief. En die hechten nu eenmaal meer waarde aan Engelse publicaties. Begrijpelijk ook wel: de Engelstalige tijdschriften zijn nou eenmaal de meest prestigieuze, juist omdat iedereen erin wil publiceren, en omdat het aanbod vele malen groter is. Publicaties en hoe daar mee om te gaan wordt ook erkend als een probleem in de wetenschappelijke wereld (zie hier voor een mooi uitgebreid rapport), maar dat is weer een ander punt, dat niet per se over taal gaat. Waar het op neder komt is dat wanneer je ver wil komen, het beter is om voor Engels te gaan.

De vraag is nu, of er ook een constructieve oplossing is voor dit probleem. Die is er ons inziens opzich wel: vertalen. Nederlandstalige tijdschriften bieden al hun artikelen (of een selectie) naast Nederlands ook in het Engels aan. Zo blijft het Nederlands behouden als taal van het wetenschappelijk domein, en kan toch iedereen het lezen, en is de geldschieter ook nog eens blij. Interessant genoeg is dit niet zonder precedent in de geschiedenis der wetenschap. In de 16e en 17e eeuw was er namelijk een vergelijkbare strijd gaande, om Nederlands kracht te geven als taal van de wetenschap. Toen echter was er een vreemde taal (Latijn) gangbaar, en moest het Nederlands nog terrein winnen.

Het zou dus kunnen werken. De grap is echter dat het toen natuurlijk om veel minder werken ging, dat het geldschietsysteem anders in elkaar zat, en dat iets als publikatiedruk nog niet bestond. Maar we hebben nog wel een idee! Je zou ook populair-wetenschappelijke tijdschriften kunnen uitgeven, die een overzicht geven van nieuw onderzoek, en dat in het Nederlands kunnen uitgeven. Zeg maar wat 360 doet voor wereldwijd nieuws. Lijkt me een gat in de markt: Milfje biedt zich aan als editeur. 360 Wetenschap! Maargoed, gaat het gebeuren? De overheid zou hier in moeten investeren, als zij vindt dat het Nederlands behouden moet blijven. Maarja, het kost allemaal wel klauwen met geld natuurlijk. Geld dat misschien wel beter kan worden gestoken in het wetenschappelijk onderzoek zelf.

Het is jammer, maar je moet in zulk soort gevallen pragmatisch zijn. De keuze uiteindelijk is domeinverlies of isolatie. De argumenten afwegende gaan wij toch voor Engels. We hopen op jullie begrip. En jullie, lezers? Wat vinden jullie? Constructief commentaar graag.