Russische hack door een tikfout? Onzin

door Marten van der Meulen

Dát de Russen verschillende Amerikaanse systemen hebben gehackt, is de vraag inmiddels niet meer. De vraag is nu vooral wát er gehackt is, en hoe dat heeft kunnen gebeuren. Hierover staat in de Volkskrant van vandaag (zich baserend op dit stuk in The New York Times) deze opvallende passage:

"Nu, gevraagd naar de reden waarom hij groen licht gaf, zegt de ict-er dat hij een tikfout maakte. Hij had 'illegitimate' willen schrijven in plaats van 'legitimate', zei hij tegen de Times." 

Zou dat echt zo zijn? Kun je eigenlijk zo'n typefout wel maken? Is dat echt wat er gebeurd is, of is het een slap excuus? Voor wie vast wil weten hoe het afloopt: het lijkt me onzin. En daar heb ik taalkundig bewijs voor.

Taalfout, spelfout, typefout

Eerst even een stukje demarcatie, afbakening zo u wil. Er is een verschil tussen taalfouten, spelfouten en typefouten. Taalfouten zijn het fundamenteelst: die zijn van het kaliber 'Vader de ging naar de bakker'. Zo'n fout gaat in tegen het grammaticale systeem van onze taal. Tenminste, tegen de algemeen heersende norm: misschien is de interne norm van de foutmakende taalgebruiker anders. Het gaat bij taalfouten niet per se om slordigheden: de 'fouten' zijn vaak systematisch. Ze zijn dan een afspiegeling van hoe ons brein werkt.

Spelfouten kunnen ook systematisch zijn. Kijk maar naar werkwoordspelling, waar we eerder over schreven. Kijk ook bijvoorbeeld naar de spelfouten die mensen online maken: veel daarvan zijn geen slordigheden, maar een manifestatie van het onderliggende systeem van spelling dat bij mensen in hun hoofd zit. Dat systeem kan anders zijn (fout, zo je wilt) dan de heersende norm. Spelfouten kunnen ook incidenteel zijn, maar dan komen we al snel bij de typefout.

Typefouten hebben een fundamenteel andere oorzaak dan taal- en spellingsfouten. Ze komen namelijk niet voort uit de systematiek van onze taal, maar ze zijn een gevolg van het proces van typen, tikken, schrijven. Een typefout maak je door per ongeluk de verkeerde knop in te drukken op je toetsenbord. Het overkomt mij berevaak, dat ik tijdens het typen per ongeluk op een q druk in plaats van op een w. Zeker als je snel typt is de kans groot dat je fouten gaat maken. Maar opnieuw: die fouten zijn niet willekeurig. Als je je vertypt, dan pak je bijvoorbeeld een letter die in de buurt zit van de letter die je eigenlijk bedoelde, of je pakt per ongeluk te vroeg een letter van een volgend woord (een soort spoonerisme).

Typefout? 

Laten we, nu we dit hebben opgehelderd, eens kijken naar de vermeende typefout in de e-mail. Dit is de originele email:

Bron

Getypt werd dus 1, bedoeld werd 2:

1. legitimate

2. illegitimate

Om twee redenen is het bijzonder onwaarschijnlijk dat het hier om een typefout gaat. Ten eerste lijkt het weglaten van il me een behoorlijk onwaarschijnlijke typefout. Het is te systematisch. Je slaat een vinger over: stel dat onze vriend met al zijn vingers typt, dan zou hij zijn middelvinger gebruiken om de i te typen. Vervolgens zou hij twee keer drukken met zijn ringvinger. Van dat laatste is het nog voorstelbaar dat het fout gaat, waardoor je ilegitimate krijgt. Dat zou een spellcheck natuurlijk hebben opgemerkt. Maar het weglaten van een letter die wel een beetje in de buurt komt, maar niet pal ernaast zit? Ik vind het onwaarschijnlijk. Ook het feit dat het om twee letters gaat maakt het geval onwaarschijnlijk. Ik typte daar bijvoorbeeld eerst onwaarschinlijk: mijn vinger glipte van de i omlaag daar de n. Ik sloeg dus één letter over. Voor zover ik weet is er geen onderzoek gedaan naar de systematiek van typfouten, maar mijn intuïtie zegt dat meerdere letters weglaten die ook nog eens niet in de baan van het typen zitten (zoals bij i-j-n) erg onwaarschijnlijk is.

De tweede aanwijzing dat het excuus van onze vriendelijke IT'er volslagen onzin is, zit hem in het lidwoord. Wanneer het Engelse onbepaalde lidwoord a staat vóór een zelfstandig naamwoord dat begint met een klinker, dan krijgt voornoemde lidwoord een extra -n. Zo krijg je an access pass, an elephant, an oversight. En zo krijg je dus ook an illegitimate email. Als er echt een typefout zat in legitimate, dan zou er an legitimate email hebben gestaan. Het feit dat het lidwoord, voorafgaand aan de boosdoener, al niet de juiste vorm krijgt, is een sterke aanwijzing voor het feit dat Charles (de schrijver van deze mail) ook echt legitimate wilde schrijven.

Anders

Er is nog veel meer over deze email te zeggen. Het is bijvoorbeeld opvallend dat de samenhang tussen de zinnen met zowel een positief woord (legitimate) als een negatief woord (illegitimate) hetzelfde blijft. Ook is het natuurlijk heel slordig dat Charles zo'n cruciale email niet heeft nagelezen. Dat zijn allemaal andere zaken, die ik aan andere schrijvers overlaat. Maar die typefout: ik geloof er niet in. Het is een zwak en vooral ongeloofwaardig excuus. Ik hoop dat het onderzoeksteam zich dit ook realiseert...