Woorden van passie

Door Sterre Leufkens

Een groot taalkundige zei ooit: eigenlijk willen alle taalwetenschappers uiteindelijk gewoon etymoloog zijn. Of dat zo is, daar mag u over twisten, maar dat etymologie een fijne tak aan de taalkundeboom is, daar zijn we het sowieso over eens. Daarom vandaag een lekker seizoensgebonden kwestie: waar komen de woorden Pasen en passie vandaan?

Uit de bijbel natuurlijk! Pasen hebben we geleend uit het Latijn, waar pascha het woord was voor een paasfeest in de Joods-Christelijke traditie. De Latijno's hadden het weer uit het Grieks, die hadden het uit het Aramees, en hun woord was weer verwant aan het Hebreeuwse Pesach. Met Pesach wordt de uittocht uit Egypte gevierd, en zo zie je maar: niet alleen een woord verandert in de loop der eeuwen, ook de reden voor een feestdag wordt steeds weer anders ingevuld. Want ook al weet bijna niemand wat we met Pasen ook alweer vieren (het vinden van gekleurde eieren? de opkomst van de paashaas? de oprichting van de AVRO-TROS?): de uittocht in Egypte was het in ieder geval niet. Wellicht dat we met Pasen over een paar honderd jaar de Aankomst van de Panda's vieren. Maar goed, ik dwaal af. 

('Pasen' is ook onderdeel van de uitdrukking 'Pasen en Pinksteren', wat verwijst naar 'billen en schaamdelen'. Ik zeg het maar even, want ik heb gisteren geleerd dat mensen in de etymologiebank vooral zoeken naar taboewoorden, dus ik denk dat het jullie interesseert.)

Het woord 'passie' is natuurlijk, dat zie je zo, verwant aan het woord Pasen. Maar nee! De overeenkomst tussen die woorden is toeval. Ook 'passie' komt uit het Latijn, van het woord passio dat 'lijden' betekent, specifiek om het lijden van Jezus. In later tijden is 'passie' van betekenis veranderd, en gaan staan voor 'gemoedsaandoening, hartstocht', en later 'aandoening die gemoed of zinnen heftig beroert', en 'drang die men niet kan weerstaan'. En zo is het uiteindelijk iets heel positiefs geworden: 'De Taalpassie van Milfje' wil bijvoorbeeld zeggen dat taal onze zinnen heftig beroert, en niet dat wij eraan lijden. Ik blijf het boeiend vinden dat een woord zo volledig kan omslaan van betekenis, zonder dat het begripsproblemen oplevert. 

Goed, jullie hebben weer wat te vertellen bij de paasbrunch. Milfje wenst jullie vandaag nog veel Mattheuspassie, en zondag een zalige Pesach, met heel veel passion in de positieve zin des woords!