Kebab, tjap tjoy en hoemoes: hoe schrijf je het, hoe spreek je het uit?

Alweer een poos geleden kregen wij Milfje een mailtje van de huisblogger van Thuisbezorgd.nl (zo ver zijn we blijkbaar, dat zelfs een site als Thuisbezorgd een huisblogger heeft). In het kader van ons-helpt-ons vroeg zij of wij aandacht zouden willen besteden aan een post van haar over verkeerd gespelde namen van gerechten. Hoe leuk ook, dan blaf je toch wel tegen de verkeerde boom op: wij vinden al die beregeling maar betutteling. Bovendien kunnen er culturele redenen zijn voor spellingsverschillen: wie zijn wij om Arabieren de Hebreeuwse manier van shoarma-spellen op te dringen? Daarom bespreken wij een aantal culinaire hoogtepunten die je van ons op verschillende manieren mag spellen. Meer variatie is meer beter! Denk om je bloeddruk en maak je vooral zorgen om belangrijke dingen. 

Houden van

Een zin uit het mailtje verbaasde ons: "Ik houd zelf als taalpurist en perfectionist enorm van de Nederlandse taal". We komen dergelijke opmerkingen wel vaker tegen, maar als je er bij stilstaat, dan is het best een vreemd uitgangspunt. Laten we vooropstellen dat iedereen van alles en iedereen mag houden. Maar ik vind perfectionisme + purisme = liefde wel vreemd. Vooral omdat deze vermeende liefde zich niet uit in het bezingen van schitterende woorden, maar in het becommentariëren van alles wat niet aan het volstrekt willekeurige ideaalbeeld van de 'taalliefhebber' beantwoordt. Eindeloos vreemd vind ik dat. Alsof ik m'n liefde voor muziek alleen maar uit door mensen op foute noten te wijzen. Of m'n liefde voor m'n geliefde alleen kanaliseer door haar te kritiseren.

In haar mail maakt de betreffende blogster nog een belangrijk punt. Ze schrijft namelijk het volgende: "Zo hoop ik dat mensen bijvoorbeeld voortaan 'tjaptjoi' zullen schrijven in plaats van het veelgebruikte en foutieve 'tjap tjoy'." Dit is een interessante tegenstelling: veelgebruikt maar toch fout. Voor veel taalkundigen is gebruik juist vaak leidend: als iets veelgebruikt wordt komt er een moment waarop een vorm niet meer fout is. Overigens ben je, als je gebruik leidend vindt, ook gewoon prescriptief bezig. Je gebruikt alleen een ander argument. 

Maar laten we eens kort kijken naar tjap tjoy. Is er bewijs te vinden voor de aanname dat dit gerecht vaak fout wordt gespeld? Ja, heel makkelijk. Toen ik op 2 november om 19.12 even zocht, had ik 261.000 hits voor "tjap tjoy", tegen slechts 34.700 voor "tjaptjoi". Google vroeg me ironisch genoeg nog 'of ik niet tjap tjoy bedoelde. Het komt dus heel vaak fout voor, tenminste, fout volgende huidige officiële spelling. Maar zoals we al eerder schreven: de officiële spelling is verplicht voor leraren en ambtenaren, maar voor de rest van de Nederlandssprekenden slechts een optionele richtlijn. Fout is dus sowieso geen van de spellingen, behalve als je in de Tweede Kamer Chinees bestelt. Bovendien kun je je afvragen of het niet handiger zou zijn om de beregeling te baseren op wat er in het echt gebeurt. Of, nog beter wat ons betreft, je kunt het vrij laten: tjaptjoi of tjap tjoy. Want doet het er echt toe? Die enorme dwangmatige onderdrukking van variatie, waar is die nou eigenlijk voor nodig?

Hoe schrijf je het en hoe spreek je het uit?

Laten we nog twee gerechten onder de loep nemen. We kunnen natuurlijk over alle gerechten apart een artikel schrijven. Hoewel dat heel toepasselijk salami slicing wordt genoemd (het komt vooral in de medische wetenschappen heel veel voor), doen wij dat lekker niet. Hier, we pakken gewoon twee gerechten uit Arabische hoek. Hoe schrijf of hoe zeg je het? Milfje geeft advies.

Kebab/kebap - Dit is een voorbeeld uit dezelfde categorie als shoarma/shawarma. De verschillende spellingen duiden namelijk op verschillende etnische herkomsten van dit multinationale gerecht. Het schijnt zo te zijn dat kebap met een p de Turkse spelling is. Arabische spelling kan het sowieso niet zijn, want het Arabisch heeft geen p (bestel dus maar lekker een bizza en een Bepsi). Conclusie: allebei mag (in het Engels schijnt zelfs kabob voor te komen!).

Hoemoes/humus/hummus - Hier komen drie spellingen voor, die interessant genoeg tot een vrij markant uitspraakverschil kunnen leiden. Ik ervaar om me heen alledrie de uitspraken: hoemoes met de oe van ploert, humus met de u van uur en hummus uitgesproken met de uh van Hummer. En ik sprak zelfs een professor historische taalkunde die goemoes zegt. Welke variant is goed? Nou, daar is van alles over te zeggen. Als mensen een woord zien dat ze niet kennen, dan zullen ze afgaan op hoe het gespeld wordt. Daar is dus veel winst te behalen. Als je wil dat mensen hoemoes zeggen, dan kun je het beste hoemoes spellen. Maar dat doen we in principe niet: Van Dale geeft hummus. Je kunt dus verwachten dat mensen die nooit hebben gehoord hoe het 'echt' moet, hummus met een korte klinker uitspreken.

Er speelt nog iets anders een rol: we hebben al een woord humus, dat een soort aarde uit plantenresten betekent. "Aha!", zeggen direct allerlei mensen, "dan kunnen we niet nog een woord humus hebben!" Hetzelfde argument wordt wel gebruikt om de schrijfwijze email af te keuren: email is immers een soort glazuur. Maar waarom kunnen we niet twee woorden hebben die hetzelfde klinken maar iets anders betekenen? Onze taal STIKT ervan, lees Hugo Brandt Corstius er maar op na. En over koper hoor je niemand zeuren. Als de woorden ver uit elkaar liggen qua betekenis hoeft het geen problemen op te leveren. Bovendien: juist woorden die anders worden geschreven, of zelfs hetzelfde woord dat net iets anders betekent, die leveren de echte problemen op. Doe toch eens wat aan dat dubbelzinnige ga of doe of is! Very sad! Kortom: ik vind dit een slecht argument om de uitspraak humus voor de kikkerertwenpuree af te keuren. Gebruik die dus vooral. Gebruik net zo makkelijk de andere uitspraken.

Om met de Bard te spreken: de algemene conclusie is dat a kebab by any other name will still taste as sweet. Gewoon lekker in je giecheltje duwen dat eten, en dan stil zijn want je mag niet praten met volle mond. Als de spelling je niet bevalt, dan eet je maar lekker iets waar nooit spellingophef over ontstaat. Soep bijvoorbeeld, met brood. Bon appetit, en ik neem nog lekker een kabobje.