Hoe spreek je pho uit?

Door Marten van der Meulen

Wij van Milfje hebben een aantal onderwerpen waar we maar geen genoeg van kunnen krijgen. Liedjes over taal bijvoorbeeld, of nieuwe woorden in de voetballerij. Ook de uitspraak van eten blijft een smaakvol onderwerp: quinoa, sriracha, hoemoes, oregano: de lijst is schier eindeloos. Maar misschien wel het moeilijkst uitspreekbare en toch ook lekkerste gerecht van allemaal hebben we nog niet gehad. Daarom vandaag een ode aan een van mijn favoriete gerechten: hoe spreek je pho uit?

Recept

Voor wie überhaupt nog nooit van het gerecht heeft gehoord: pho is een Vietnamese noedelsoep. Traditioneel wordt het gemaakt met een zeer specifiek soort Vietnamese noedels, een kruidige bouillon en rundvlees. Mmmm dat klinkt al lekker! Mijn persoonlijke interpretatie van het recept is met garnalen, lekker veel gember en  rode peper en natuurlijk doperwten (want een maaltijd zonder doperwten is als een kus zonder snor, oftewel de moeite niet). 

De etymologie van het woord pho is erg interessant, want het is zeer waarschijnlijk een overblijfsel van koloniaal verleden, danwel Chinees, danwel Frans. Als het woord uit die laatste taal komt, dan is het een vervorming van pot-au-feu, wat een bepaald soort runderstoofpot is. Als het uit het Chinees komt, dan kan het een verbastering zijn van het Kantonees voor een Chinese variant van rundernoedels die in Hanoi wel werd verkocht. Dit allemaal namens Wikipedia, maar goed gebrond, dus enige geloofwaardigheid is er wel aan toe te kennen (jammer toch dat de Nederlandstalige Wikipedia zo slecht met bronnen omgaat, maar goed, dat is een ander verhaal).

Spelling

Maar goed, de etymologie, daar gaat het nu even niet over. Voor we naar de uitspraak gaan moeten we eerste even een kijkje nemen bij de spelling. Want bij de spelling gaat het eigenlijk al direct mis. In het Vietnamees wordt het gerecht namelijk gespeld met een behoorlijk exotische o, kijk maar eens even: Phở. Zullen we even inzoomen?

ở

Nou, is me dat wat! Die letter hebben we helemaal niet in het Nederlands (of Engels). Daar kun je meteen een hele zaak aan ophangen: moeten we, als we woorden willen uitspreken zoals ze in het buitenlands worden uitgesproken, ons niet ook aan de spelling houden? Maar wat doe je dan met Chinees, Koreaans, Ge'ez en noem maar op? Voor zover ik kan beoordelen verwesterst vrijwel iedereen de spellling, en is ons uitgangspunt dus pho. Voor wie nog steeds denkt dat spelling geen invloed heeft op taal, guess again, want dit is typisch een voorbeeld waarbij de spelling wel degelijk invloed heeft. De gemiddelde Nederlander heeft namelijk niks anders om mee te werken.

Uitspraak

De gemiddelde Nederlander zal het niet dagelijks met een moedertaalspreker van het Vietnamees over pho hebben, en dus baseert deze doorsnee-Henk/Ingrid zich op de spelling. Wat zeggen we dan? Heel simpel: foo. Stemloze wrijfklank, lange klinker met de mond wagenwijd open. Maar dat is niet hoe het woord in het Vietnamees wordt uitgesproken. Daarin wordt pho meer uitgesproken als fa, maar dan net anders. Hoor maar. Uhm... ja. Zo kun je het ook doen. Ik heb ook wel een uitspraak gehoord met een r aan het eind, als fur. Dit is een uitspraak die in Engeland wel voorkomt, getuige de Oxford Dictionaries. (hoewel zonder r, want die spreken ze dan weer niet uit aan het eind van woorden). 

Hoe het ook zij, zoals altijd nemen wij in ieder geval een neutrale positie in: doe lekker wat je wilt. In het Nederlands komt de klinker zoals die in het Vietnamees voorkomt eigenlijk niet echt voor. Nou, als je zo'n taalvreemde klank tegenkomt, dan kun je twee dingen doen: aanpassen of de klank lekker als exotisme opnemen in je taal. De zje in garage hadden we ook ooit niet, en die is nu niet weg te denken. Overigens zeg ik zelf gewoon /foo/, met een lekker lange oooooo.

Maar het blijkt van essentieel belang, en we blijven dat áltijd benadrukken, dat er geen winnend argument is voor aanpassen of niet aanpassen. Ja, in het Spaans klinkt Gip en Ganneke heel raar, maar de manier waarop wij Mumbai uitspreken heeft ook weinig te maken met hoe men het lokaal uitspreekt. Doe lekker wat je wil, en laat mensen die het anders doen lekker met rust. Niemand heeft last van het toestaan van een klein beetje vrije variatie. Ik heb van het schrijven van dit stuk in ieder geval kneitertje trek gekregen, en ik ga dus lekker pho maken.