Weg met de C!

Door Marten van der Meulen

Wij van Milfje zijn tolerant tot op het absurde af. Van al dat gezeik over taal moeten wij weinig hebben: irritatie vinden wij maar iets voor dommerdjes, pederasten en navelstaarders (zoals ik al eerder schreef, en ja, dat is een grapje mijnheer Anoniem). Toch zijn er taalelementen waar zelfs wij eigenlijk een gruwelijke spuughekel aan hebben. Overdreven reageren op d/t-fouten bijvoorbeeld. Het ergst van alles vinden we echter de letter C: weg ermee!

Wat heb je aan de c?

In het Nederlands van heute zu tage kan de c op vier manieren worden uitgesproken: als s (centrum), als k (cavia), als g (als er ch staat, bijvoorbeeld in Nachtwacht), en als sj in bijvoorbeeld het dan wel weer fraaie woord echec. Er is ook nog een vijfde manier, namelijk als tsj, bijvoorbeeld in cello, maar dat doen eigenlijk alleen poseurs. Vier opties dus: hoe weet je welke je moet kiezen? Daar zijn wat regels voor. In principe kun je zeggen dat je de c altijd moet uitspreken als k behalve als er een i/e/ee/ie/ij na de letter staat. Kortom: als er een hoge voorklinker staat, dan zeg je s, als er een andere klinker nakomt, of niks of zelfs een medeklinker (maar niet de h), dan zeg je k. Wanneer je sj moet zeggen is mij niet duidelijk, maar het gaat om relatief weinig woorden denk ik.

bron

Die splitsing is op zich al best interessant en zelfs een beetje begrijpelijk. Die klinkers sluiten namelijk aan bij de plaats waar de medeklinker s of k wordt gemaakt in je mond. De k is een zogenaamde velaire plosief (zie plaatje), die je maakt in de achterkant van je mond. Globaal waar je bepaalde klinkers zoals de o en de a ook maakt, en medeklinkers als de l. De s daarentegen, een alveloaire fricatief voor de nerds, maak je veel meer voorin je mond. En laat dat dus nou mooi aansluiten bij de voorklinkers. Goh, handig zo'n geesteswetenschapper die snapt hoe taal werkt!

Woordbeeld

De grap is nu natuurlijk dat je die c eigenlijk helemaal niet nodig hebt: alles wat je met de c doet kun je ook met de k, s en g doen! Ik zeg dan: weg met die letter. Je zou op dezelfde manier overigens ook de q en de x kunnen verbannen. Interessante zijsprong: waarom is er zoveel overlap tussen letters die met de k-klank te maken hebben? Enfin, voor een andere keer. Zeker de rabiate taalzuiveraars zouden daar fan van zijn: al die letters komen niet in het Oorspronkelijke Germaans van Onze Veurouderen voor. Weg ermee dus! Voordat jullie me van nationalistische tendenzen betichten, wil ik zeggen dat ik dat van die veurouderen een onzinargument vind. Maar inefficiëntie, dat is onvergeeflijk, en dus weg met de c.

Nu kun je natuurlijk zeggen dat het verwarrend lezen is, zonder c. Je hebt daarmee zelfs twee keer een punt. Ten eerste levert het in nieuwe teksten een onverwacht plaatje op. Onverwacht bijvoorbeeld wordt onverwagt, inefficiëntie wordt ineffisiëntie en fricatief wordt frikatief (ik heb daarbij meteen een frikadelassosjatie). Dat is een beetje lastig lezen, dat geef ik toe, maar voor nieuwe generaties taalleerders wordt het juist makkelijker. Wel hebben die (ten tweede) last met het lezen van oude teksten, maar ook dat went wel na een tijdje denk ik. Alleen maar iets houden omdat we het altijd zo gedaan hebben is een ideologie voor dwazen.

Sowieso is misschien een goede vraag hoe we eigenlijk aan die c komen. Daarover valt veel te lezen op de uitstekende Engelse Wiki over deze letter (de Nederlandse valt zoals zo vaak weer wat tegen). In het kort komt het erop neer men in het Latijn al de huidige verwarring heeft geïntroduceerd, omdat daar de q al werd gebruikt als k of g voorafgaand aan bepaalde klinkers. Maar de c werd toen alleen nog gebruikt voor k: de verandering richting s vond later plaats, in zowel Italiaans (certo) als Germaanse talen (candle). Leuk weetje: de letter c in het Cyrillisch (o.a. het alfabet waarin Russisch wordt geschreven) heeft een andere herkomst! 

Ruimte voor verandering

Stel nou, hypothötisch, dat we c uit het alfabet verbannen. Dan zitten we met een probleem, want dan hebben we nog maar 25 letters over! En dat zou toch jammer zijn, voor de liefhebbers van het getal 26. Nou, daar weet ik wel wat op: introduceer de schwa: ǝ. Daarmee is namelijk precies het tegenovergestelde aan de hand als met de c: in plaats van 1 letter die verschillende klanken representeert hebben we hier 1 klank die met verschillende letters wordt geschreven (bijvoorbeeld de e in moeder en de ij in moeilijk). DAT is pas ingewikkeld (zie bijvoorbeeld ook de uitspraak van ou in het Engels). 

Kortom: gooi de sjwa erin, en de c eruit. Toegegeven, er is nog een nadeel: dan kunnen we dit geniale filmpje van Sesamstraat niet meer bekijken over The Old Man and the C. Maar dat nemen we dan maar op de koop toe.