“De haas in de marathon”: stopt de Partij voor de Dieren?!

Luisterend naar de radio hoorde ik vorige week Anja Hazekamp van de Partij voor de Dieren (PvdD). Zij gebruikte de metafoor dat de PvdD “de haas in de marathon” is. Nu houd ik me weinig met politiek bezig, en dacht ik dus alleen: “Goh, wat een merkwaardige metafoor, hoe zou ze dat bedoelen?”. Ik vermoedde niet dat dit blijkbaar dé slogan van de PvdD was, en zelfs de titel van een documentaire. Maar hij blijft heel merkwaardig als je er even over nadenkt: hazen stoppen toch vaak voortijdig in marathons? Is hier sprake van algemene betekenisuitbreiding?

Ik vind hazen in marathons een leuk concept: het zijn renners die worden aangetrokken als gangmakers, om te zorgen dat het tempo hoogt blijft. Een nobel doel: anderen worden beter van jouw prestatie, jij offert je op voor de Sport. Het kan in bijna geen enkele andere sport (zonder dat het absurd wordt): supersnelle baanzwemmers zouden alleen maar in de weg zwemmen, en in teamsporten hebben hazen al helemaal geen functie. Maar het idee van de marathonhaas is dat ze een deel van de wedstrijd voor een hoog tempo zorgt, maar er daarna mee ophoudt, zodat de marathon leuker maar niet verpest wordt. In dit leuke artikel staat dat hazen soms gestraft worden als ze de wedstrijd toch uitlopen: daar zijn ze immers niet voor bedoeld. Het kan ook dat de hazen de wedstrijd wel uitrennen, maar heel erg afzakken in de tweede helft.

Als je de haas in de marathon op die manier opvat, dan impliceert de PvdD dus dat ze een voortrekkersrol hebben, maar dat ze wel maar een deel van het traject afleggen. Ze maken zich ondergeschikt aan andere partijen: die partijen zijn het die de race moeten lopen, de PvdD is een waterdrager (even tussendoor: ik heb hier geen ideologische mening over, het gaat me om de metafoor). De kop van het VK-artikel zegt het al: het gaat om een dienstbare rol. Maar zo zal men dat toch niet bedoelen?

Wat men mijns inziens wél bedoelt is dat de partij een voortrekkersrol heeft. Dat is precies wat hazen doen: de boel vooruittrekken. Dat impliceert ook Johnas van Lammeren hier. Hij zegt: “Als PvdD roepen we dingen waar mensen nog niet aan toe zijn, en die later toch op de agenda komen.” Niko Kofferman zegt in de documentaire dat de partij inspireert, en "dat ze (i.e. de andere partijen) daardoor harder zouden gaan lopen voor dierenwelzijn". Beiden benadrukken de voortrekkersrol, maar gaan voorbij aan het essentiele uitvallen van de haas. Toch gebruikt ook icoon Marianne Thieme de metafoor: "Maar al spoedig bleek de Partij voor de Dieren als haas in de marathon te fungeren.”

Ik was benieuwd of andere mensen dit gebruik van de metafoor ook gek vonden en deed wat rondvraag. Grappig genoeg was de eerste associatie van een aantal mensen 'de haas en de schildpad', een verhaal waarin de haas de pineut is (de race verliest) door haar eigen arrogantie. Het lijkt me dat de PvdDook deze associatie liever niet oproept. Ik besloot contact te zoeken met de PvdD, maar die hebben (waarschijnlijk door verkiezingstress) nog niet teruggemaild. Ik ben benieuwd...

Het zou kunnen dat er sprake is van betekenisuitbreiding, oftewel dat het aspect 'niet uitlopen' uit de betekenis verdwijnt, terwijl 'voortrekkersrol' prominent wordt. Zo wordt het ook gebruikt in dit artikel: Gebrselassie is duidelijk van plan de race uit te lopen (hij wil nl. een record verbeteren). Het is moeilijk zoeken, omdat veel voorkomens van “haas” + “marathon” bij de PvdD uitkomen, maar dit zou een indicatie kunnen zijn van verandering. Aan de andere kant kan het een uitzondering zijn: ook in dit stuk wordt uitgelegd dat hazen meedoen tot 30 kilometer. Ik ben in ieder geval benieuwd of de PvdD blijft bestaan. Aan de ledenaantallen zal het niet liggen, ze zijn de “meest constant groeiende partij”.

Al met al vind ik het een ondoorzichtige metafoor, en ik vraag me af of het aanslaat bij de mensen. Tuurlijk, een mooie uitdrukking met een dier erin, dat is fijn als je vóór dieren bent, maar had dan misschien een ander genomen. Verhalen zat: neem een fabels van Jean de la Fontaine of Aesopus, of iets van Toon Tellegen!