Translate Milfy!

dinsdag 8 juli 2014

Daar is de goal!

Houdt u niet zo van voetbal maar wel van taal? Dan hebben we een leuk tijdverdrijf voor u. Er viel ons namelijk iets op in de taal der commentatoren, maar we snappen het niet helemaal, dus u mag meespeculeren. Er is al een boel gezegd en geschreven over de narratieve structuur van het commentaar van voetbalwedstrijden en over de taal van spelers zelf, zie bijvoorbeeld dit stukje over het voetballers-je, en dit filmpje, waarin Jack van Gelder als een dolle wisselt van werkwoordstijd: hij heeft het in korte tijd eerst over Huntelaar's moment in de verleden tijd ("Toen kwam het moment van Klaas-Jan Huntelaar") en vervolgens over dat moment in de toekomst ("Wordt dit dan toch zijn moment?"). Maar de observatie waar we het vandaag over gaan hebben gaat om lidwoorden.


Komt die observatie! Commentatoren lijken te pas en te onpas definiete lidwoorden gebruiken (de en het) voor woorden die verwijzen naar nieuwe dingen, die net gebeuren en dus nog onbekend zijn. In principe gebruik je in het Nederlands voor een onbekend item een. De ANS zegt dat definiete (bepaalde) lidwoorden worden gebruikt voor 'personen of zaken die al geïdentificeerd zijn', bijvoorbeeld in de vorige zin, of gewoon dingen die iedereen kent en weet. Met een onbepaald lidwoord (een) kun je iets nieuws introduceren. 

Maar bij het voetballen dus komt er soms uit het niets een schot, en dan roept Jack van Gelder, of wie dan ook: 'En dan het schot!' Ook gehoord: ‘en dan is er de hoekschop’, ‘en dan Robben met de voorzet’, etc. 

Let er maar eens op, het gebeurt steeds! Om u te overtuigen heb ik hier even de samenvattingen van de kwartfinales gekeken (sowieso best leuk! Klik op de wedstrijd, ga naar samenvatting en zie de hoogte- en dieptepunten), en hier volgen de tijden waarop er naar mijn idee zo'n interessant geval plaatsvindt. Ik heb de twijfelgevallen niet geplaatst, maar alleen die gevallen waar echt iets nieuws en m.i. onverwachts gebeurt, en desondanks een bepaald lidwoord wordt gebruikt.

BRA-COL:
0'09 - daar is dan Fernandinho met de overname
0'29 - een inswinger en daar is de goal!
1'00 - daar is de voorzet

FRA-DUI
2'24 - en de redding van Lloris

NED-CRI: 
1'23 - de snelheid, en weer de overtreding, tegen Robben
2'07 - de kopbal van Vlaar

ARG-BEL
1'36 - hier de blessure van Di Maria
5'09 - het balletje op Lukaku


De vraag die je wist dat zou komen: waarom? 

Optie 1: De commentator geruikt de/het bij zaken die weliswaar nieuw zijn, maar er allang aan zaten te komen. Dus de commentator heeft al een paar keer gezegd dat de ene ploeg veel beter is en binnenkort wel zal scoren, en roept dan, als dat daadwerkelijk gebeurt: 'daar is de goal'. Zo kun je denk ik 'de snelheid' uit NED-CRI wel verklaren; we weten immers allang dat Robben snel is en de commentator heeft dat misschien ook eerder genoemd. Maar volgens mij geldt dit niet voor alle gevallen – laten we samen opletten of er tegenvoorbeelden zijn. Volgens mij is 'de blessure' in ARG-BEL zo'n tegenvoorbeeld - die blessure was toch niet voorspeld of te voorspellen?

Optie 2: De vertelstijl wordt, hoe zeg je dat, epischer. Niet zomaar ‘daar is een kans’, maar ‘daar is de kans, DE kans van de wedstrijd, ohh de kans’. Voelt u wat ik bedoel? Herkent u het?  

Optie 3: Anders, namelijk...

U ziet: we weten het ook niet, het viel ons op, en we zijn benieuwd of het jullie ook is opgevallen, en zo nee of u er even op wilt letten, en zo ja of u optie 1, 2 of 3 aanhangt. Merci, we horen het wel, en vast veel kijkplezier.

3 opmerkingen:

  1. Geinig onderwerp. Dit is me ook al vaak opgevallen. Voordat ik mijn hypothese geef: ik zie een ander verschijnsel dat hier tegenaan ligt, maar toch net anders is. Als over personen gesproken wordt, krijgt een omschrijving ook regelmatig een definiet lidwoord. Voorbeeld: "Zabaleta, de Argentijn", terwijl Zabaleta niet de enige Argentijn is. Ook dit hoor je vaak bij sportcommentaar.
    Wat betreft de originele vraag: ik denk dat het een variant is van topicalisatie. Bij topicalisatie wordt het onderwerp van de zin veranderd om nadruk te leggen ("de bal schopt de man", waarbij de man de schoppende partij is). Ook bij het gebruik van een definiet lidwoord wordt een extra nadruk gelegd. "De blessure" omdat die van belang is en nadruk verdient. Een voetbalwedstrijd wordt op die manier (in verslag) een reis langs definieten (en ergernissen).
    Overigens denk ik dat ook het gebrek van talig besef bij de gemiddelde sportverslaggever een rol speelt; grammaticaal gezien is hun verslag vaak rampzalig. Vooral bij de NOS krijg ik sterk de indruk dat op geen enkele manier gestuurd wordt op verbetering van taalvaardigheid.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Het gebruik van aanwijzende voornaamwoorden in plaats van een lidwoord is ook typisch "voetbalees" (net als het historisch praesens en het in tweede persoon over jezelf praten: "maar dan loop je tegen die gele kaart aan, en dan wordt het plots een heel andere wedstrijd"); ik geloof stellig in de eerste hypothese: voetbalcommentatoren zitten immers "in" de wedstrijd en denken net als de spelers op het veld een actie vooruit; "het doelpunt" is vanuit hun optiek het logische gevolg van de actie die eraan voorafgaat.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. In een voetbalwedstrijd gebeurt niet zo veel nieuws; en wat er gebeurt is al vaak voorgekomen in andere wedstrijden. Zo heb je in iedere wedstrijden doelpunten, strafschoppen, passes en overtredingen. Als die elementen afwezig zijn heb je geen wedstrijd. Dus op een of andere manier verwacht je die momenten ook, net zoals de zonsondergang, het ontbijt, de huilbui van je kind, de welkom-thuis-kus van je vrouw/man, enzovoort. In deze zin wordt dus ook "daar is de kans" gebruikt.
    Wat betreft " gebrek van talig besef bij de gemiddelde sportverslaggever" ben k het niet eens. Omdat er niet zo veel nieuws gebeurt in een voetbalwedstrijd moet een journalist, om niet in herhaling te vervallen, telkens een nieuwe vorm vinden om hetzelfde op te schrijven, en soms is dat prachtig om te lezen.

    BeantwoordenVerwijderen